Τα γεφύρια στα τραγούδια

ΤΑ ΓΕΦΥΡΙΑ ΣΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

ένταξη και λειτουργία

Γ

ια το πώς είδε ο άνθρωπος της εποχής ένα γεφύρι, πώς το τραγούδησε, δηλαδή “χρησιμοποίησε” στις μύχιες σκέψεις του, μπορεί να μας αποκαλύψει ανεπιτήδευτα ο λαϊκός τραγουδιστής. Είναι αλήθεια πως τούτος ευαισθητοποιήθηκε υπέρμετρα από τη συγκεκριμένη κατασκευή.

Το “γεφύρι”, λοιπόν, το συναντάμε αρκετά συχνά στους στίχους των δημοτικών τραγουδιών. Όταν η αναφορά είναι αόριστη, δηλαδή δεν κατονομάζεται το γεφύρι, αποτελεί εργαλείο έκφρασης συναισθημάτων. Ειδικότερα στα ερωτικά χρησιμοποιείται για να τονιστεί η αφοσίωση, η στοργή, ο έρωτας και η αγάπη.

Πάρε μ᾿ ἀφέντη, πάρε με, πάρε κι ἐμὲ κοντά σου,
νὰ μαγειρεύω νὰ δειπνᾶς, νὰ στρώνω νὰ κοιμᾶσαι,
νὰ γένω γῆς νὰ μὲ πατᾶς, γιοφύρι νὰ διαβαίνεις,
νὰ γένω κι ἀσημόκουπα νὰ πίνεις τὸ κρασί σου
ἐσὺ νὰ πίνεις τὸ κρασὶ κι ἐγὼ νὰ λάμπω μέσα

Αντίθετα, στα ιστορικά τραγούδια το γεφύρι κατά κανόνα κατονομάζεται -του Κοράκου, του Ράικου, της Άρτας, της Τατάρνας. Συγκεκριμένη τούτου η αναφορά, συγκεκριμένο και το γεγονός το ιστορικό, στο οποίο πότε τοπογραφεί και πότε αυξάνει την ένταση μιας ήδη φορτισμένης σκηνής -μάχη του Μπουκουβάλα στου Κοράκου το γεφύρι, ή του Νικοτσάρα στου Πράβι.

Ο Μπουκουβάλας φώναξε του Γιώργου του Χαϊντούτη:

- Βάλτε φωτιά στην εκκλησιά και κάψετε τους Τούρκους,

Κι οι κλέφτες τους ακολουθούν με τα σπαθιά στα χέρια

και πήγαν και τους πρόφτασαν στην άκρη του Κοράκου,

Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις -ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες στη λαϊκή αντίληψη- που η “συμμετοχή” ενός γεφυριού κρίνεται απαραίτητη, αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της όλης δράσης, είναι ο πρωταγωνιστής τους. Πρόκειται για δρώμενα με σημαίνουσα θέση στη λαϊκή πίστη ή συμπεριφορά -πέρασμα νύφης από γεφύρι, ή μεταθανάτια αγωνία του ανθρώπου (της Τρίχας το γεφύρι) κλπ.

Για λάτε μάνες κι αδερφές κι όλες οι πονεμένες

να πάμ’ να καρτερέσουμε στης Τρίχας το γιοφύρι,

που θα περάσ’ ο Χάροντας με τους απεθαμένους∙

σέρνει τους νιους απ’ τα μαλλιά, τους γέρους απ’ τα γένια,

σέρνει και τα μικρά παιδιά στη σέλλα αραδιασμένα

***

Στο βίντεο που ακολουθεί θα ακούσουμε δύο τραγούδια να αποδίδουν ηλικιωμένοι του χωριού Λευκοπηγή Κοζάνης -τα μαγνητοσκόπησα το Δεκέμβρη του 2006. Και στα δύο τονίζεται η μεγάλη αξία των πετρογέφυρων, ισότιμη με των εκκλησιών και των μοναστηριών -στο ένα μάλιστα συσχετίζονται με την Αγία Σοφία!

Στο πρώτο, “Δεν είναι κρίμα και άδικο” ή “Ο Κωσταντάκης”, πρόσθετα θίγεται και το πρόβλημα του καταναγκασμού στην κατασκευή μεγάλων έργων.

Στο δεύτερο, “Ο κόσμος φκιάνουν ικκλησιές” ή “Ο μετανιωμένος κλέφτης”, τονίζεται -και παραδειγματίζει- η άφεση αμαρτιών που επιτυγχάνεται μέσω τέτοιων κατασκευών.