√ Το γεφύρι της Ζέρμας

Το γεφύρι της Ζέρμας

Β

ρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Ζέρμα (Πλαγιά) και Κάντσικο (Δροσοπηγή), γεφυρώνοντας τον ποταμό Σαραντάπορο. Δίπλα του λειτουργούσε παλιά βακούφικος μύλος -του Φτελιά- που ανήκε στο κοντινό μοναστήρι της Παναγίας.

Είναι δίτοξο, με κύρια και βοηθητική καμάρα, μορφή που επιβλήθηκε από …ριζιμιό βράχο μέσα στο ποτάμι. Η μεγάλη του καμάρα, προς τη δεξιά, τη ζερματινή όχθη, ανοίγει 15.80 μ. και ανασηκώνεται απ’ το νερό μέχρι 9.10 -αξιοσημείωτή της λεπτομέρεια: το δεύτερο στεφάνι θολιτών σβήνει πριν την κορυφή, δεν ολοκληρώνεται! Από την άλλη μεριά, την καντσιώτικη, η βοηθητική καμάρα, με μία σειρά θολιτών αυτή, έχει αντίστοιχα άνοιγμα και ύψος 6.90 και 5.40 μ. Ακόμη στο μεσόβαθρο, για να αντιμετωπίζονται οι συχνές κατεβασιές που ανεβάζουν τη στάθμη του νερού, έχει ανοιχτεί ανακουφιστικό παράθυρο με ποδιά 1.90 μ. και ύψος 2.00 -κάτω του υπάρχει τριγωνικός πρόβολος γαντζωμένος στο βράχο. Να τονιστεί -το πιο ενδιαφέρον στοιχείο της όλης κατασκευής- ότι και τα τρία τόξα είναι οξυκόρυφα -κατασκευασμένα με δύο κέντρα κύκλου-, σημάδι βέβαια παλαιότητας. Τέλος, ο διάδρομος διάβασης, ελαφρά καμπυλωτός και με ούγιες (πλατύσκαλα), φτάνει σε μήκος τα 36.00 μ., με ωφέλιμο πλάτος 1.95 -προστατεύουν στηθαία μεταγενέστερα.

Μεσ’ της Ζιέρμας το γιουφύρι και στη σκάλα ’π  το Κρυμμίνι

βγαίνουν κλέφτες μεσ’ στο δρόμου, όλοι τους αρματωμένοι…

Το γεφύρι, σε θέση κλειδί στον άνω ρου του Σαραντάπορου, ήταν βέβαια υπερτοπικής σημασίας, καθώς εξυπηρετούσε δρόμους που επικοινωνούσαν απώτερους μεταξύ τους τόπους. Για παράδειγμα αναφέρεται από τον Νικόλαο Σχινά, που οδοιπορεί στην κοιλάδα του ποταμού κατεβαίνοντας απ’ το χωριό Σλάτινα (Χρυσή) του Γράμμου. Γράφει: «… Από τούτου [Σλάτινας] δε βαίνουσα δια της κοιλάδος παρέρχεται του χωρίου Βουρβουσκού, οικουμένου υπό 1.400 χριστιανών, και έχοντος εκκλησίαν, σχολείον αρρένων, κρήνας και χάνια, (και κειμένου εντός ορεινής κοιλάδος, ην περικλείουσι τα βουνά Γκορούσια, Όντρια, Βουσοτάρι ή Ροσοτάρι, Τσέρος, Μπουσέτσι) και διερχομένη μεθ’ ώραν των χωρίων Ζιέρμα και Κάντσκου διευθύνεται προς την ομώνυμον γέφυραν, εις ην περατούται η κοιλάς, ήτοι η Κλεισώρεια Βουρβουσκού…».[1]

Το γεφύρι, σύμφωνα με γραφή σε μεγάλη του πέτρα, προς το δεξιό ακρόβαθρο, ανάντι πλευρά, φέρεται να χτίστηκε το 1717.[2] Άλλα, πρόσθετα γραπτά στοιχεία δεν σώθηκαν. Κάτι προσπαθεί να αρθρώσει, για τον χορηγό, παράδοση που ακούγεται -σε παραλλαγές- στα δυο γειτονικά χωριά, αλλά δεν βοηθάει ουσιαστικά. Στη Ζέρμα, λένε, πως …ήταν μια άκληρη Τουρκάλα που πλήρωσε για να στηθεί το γιοφύρι∙[3] στο Κάντσικο, πως …το δώρισε μια χήρα μπέισα στην Παναγιά για να σωθεί το άρρωστο παιδί της.[4] Και βέβαια η αλήθεια, με λίγες πια πιθανότητες αποκάλυψης, ακόμη αναζητείται. Πιο πειστικό -αλλά πάντα ως υπόθεση- θα ήταν, αν υποστηριζόταν, λαμβανομένου υπόψη κι άλλων παρόμοιων περιπτώσεων, πως την κατασκευή πρέπει να είχε αναλάβει ή το πλούσιο για αιώνες μοναστήρι της Ζέρμας (κτίση 1618), ή το άλλο κοντινό, της Κλαδόρμης.

Για την ιστορία να γραφτεί πως πρωτοφωτογραφήθηκε -χωρίς την αντιαισθητική δίπλα του μπέλεϋ- τον Οκτώβριο του 1948 από τον Δημήτρη Χαρισιάδη. Μάλιστα στη φωτογραφία αυτή, χαμηλά στο μεσόβραχο, διακρίνεται ξύλινος σταυρός, μνήμη πρόσφατου τότε συμβάντος που τάραξε την κοινωνία του Κάντσικου και “στοίχειωσε” το κτίσμα -έπεσε το 1943 από το γεφύρι και αυτοκτόνησε ο Καντσιώτης Ιωάννης Μουκούλης μη αντέχοντας την πείνα και τις κακουχίες της κατοχής.

Γεωγραφικά στοιχεία γεφυριού: Ν 40 ̊  13΄ 42.06΄΄  Ε 20 ̊  54΄ 49.07΄΄  Υψ. 705 μ.
Νο καταγραφής / αρχειοθέτησης: 57 (24.7.1992)
-----------------------------------------------------

---

[1] Νικολάου Θ. Σχινά, Oδοιπορικαί Σημειώσεις. Μακεδονίας, Ήπειρου, νέας οροθετικής γραμμής & Θεσσαλίας, Μακεδονίας τεύχος γ΄, Εν Αθήναις 1887, 786-787.

[2] Την επιγραφή (σήμερα αδύνατο πια να διαβαστεί) ανακάλυψε, φωτογράφισε και επανειλημμένα δημοσίευσε ο Θωμάς Ζιώγας. Την πιο κατατοπιστική περιγραφή της -και μερική διόρθωση αφού αρχικά υποστηριζόταν ως έτος κτίσης το 1747- βλέπε στο περ. «τα Καντσιώτικα», τχ. 21/Αύγ. 2014, 14-21 (Το “Καντσιώτικο γεφύρι στο Σαραντάπορο Διόρθωση χρονολόγησης”). Να πούμε, ωστόσο, πως για τη χρονολόγηση του γεφυριού το 1747 -υποθέτουμε και για το μεταγενέστερα διορθωμένο 1717- έχουν εκφραστεί σοβαρές αμφιβολίες από τους Αργ. Πετρονώτη και Β. Παπαγεωργίου, οι οποίοι επισήμαναν: «Αποκλείεται η επιγραφή αυτή να χαράχτηκε το “1747”.., γιατί τότε ούτε το Α, ούτε το Σ, ούτε το 7, ούτε το 4 γράφονταν έτσι, και επι πλέον τότε και άλλοτε χαρασσόταν αποτροπαϊκός σταυρός συνοδευόμενος από την συντομογραφία Ι(ΗCΟΥ)C Χ(ΡΙCTO)C NIKA» (Μαστόροι Χτίστες από τα μαστοροχώρια της Κόνιτσας, Ιωάννινα 2008, 254).

[3] Ιωάννη Τσάγκα, Το γεφύρι της Ζέρμας στο Σαραντάπορο, περ. «Κόνιτσα», 25/1989, 39.

[4] Θωμάς Ζιώγας, Η Δροσοπηγή και το γεφύρι της, περ. «Κόνιτσα», 21/1988,  242-243. Βλέπε ολόκληρο τον θρύλο στο Παράρτημα.

Μαγνητοσκόπηση: Σπύρος Μαντάς / 24.4.2009
Παραγωγή: Αρχείο Γεφυριών Ηπειρώτικων