Ura me tri harqe - Το γεφύρι με τις τρεις καμάρες

Ismail Kadare

URA ME TRI HARQE   -   ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΜΕ ΤΙΣ ΤΡΕΙΣ ΚΑΜΑΡΕΣ

(απόσπασμα)

Έ

να πρωινό, στα μέσα Οκτωβρίου, το γεφύρι ξημερώθηκε τελειωμένο εντελώς. Ξέραμε βέβαια ότι οι εργασίες βρίσκονταν στην τελική τους φάση, αλλά η θέα του γεφυριού εκείνο το πρωί ήταν κάτι το απίστευτο, κάτι σαν θαύμα. Κι αυτό γιατί ως την παραμονή ένα μεγάλο μέρος του έργου ήταν κρυμμένο πίσω από τις σκαλωσιές. Αργά το απόγευμα άρχισαν να βγάζουν τα καλούπια, όπως ξεφλουδίζεις το στάχυ από το καλαμπόκι κι η δουλειά αυτή συνεχίστηκε όλη τη νύχτα. Στο κατσούφικο φως της μέρας, ανάμεσα στα ταραγμένα νερά και τον συννεφιασμένο ουρανό, πρόβαλε ξαφνικά άσπρο, γυμνό. Υψωνόταν με αποκοτιά πάνω από την άβυσσο, τεντωνόταν, έμοιαζε να παίρνει φόρα, αλλά μόλις δρασκέλιζε τη μισή κοίτη, αφηνόταν να ξαναπέσει όπως σ’ ένα φτερούγισμα ονείρου, λύγιζε απαλά τη ράχη του και τραβούσε απέναντι για ν’ αγγίξει την άλλη όχθη. Ήταν ωραίο σαν οπτασία ονείρου. Οι πόροι στις πέτρες του έμοιαζαν να ρουφούν και να εκπνέουν φως, όπως οι πόροι ενός ζωντανού σώματος. Ριγμένο έτσι στη μέση της έχθρας στεριάς και του νερού, έμοιαζε από τώρα κιόλας να προσπαθεί να συμφιλιώσει τα στοιχεία της φύσης που ήταν γύρω του. Οι αφρισμένες κορυφές των κυμάτων έδειχναν κιόλας φιλικότερη διάθεση απέναντί του, όπως κι οι αγριοροδιές στον αντικρινό λόφο και δυο συννεφάκια στον ορίζοντα. Όλα προσπαθούσαν να εναρμονιστούν μαζί του.

Οι άνθρωποι, θαμπωμένοι, στέκονταν στις δυο όχθες και το θαύμαζαν με το στόμα ανοιχτό, σαν μια αμαρτωλή ομορφιά. Όλοι ήταν μαγεμένοι και κανένας δεν γύριζε το βλέμμα του στο μπουλούκι των μαστόρων, που ετοιμάζονταν να φύγουν. Κανένας δεν μπορούσε να πιστέψει πως αυτός ο σωρός από ανθρώπους και ετερόκλητα αντικείμενα, αυτός ο όχλος των νομάδων, αυτή η λέρα, αυτός ο συρφετός από τραυλούς, κατεργαρέους, μεθύστακες, καμπούρηδες, κασιδιάρηδες και δολοφόνους, είχαν συλλάβει αυτό το πέτρινο θαύμα.

Παράμερα, σαν να ’χαν αιστανθεί ότι ξαφνικά του είχαν γίνει ξένοι, μάζευαν τα μπογαλάκια τους, εργαλεία, κουβάδες, καροτσάκια, σφυριά και μαχαίρια του εγκλήματος. Τα φόρτωναν πάνω σε κάρα ή σε μουλάρια και καθώς τους έβλεπα να γυροφέρνουν για τελευταία φορά, ένιωθα μια ζωηρή ανυπομονησία να τους δω να ξεκουμπίζονται το γρηγορότερο, να εγκαταλείπουν το γεφύρι και έλπιζα πως δεν θα ξανακούγαμε να μιλούν γι’ αυτούς ποτέ πια.

Τ

ο τελευταίο μπουλούκι των μαστόρων έφυγε μια βδομάδα αργότερα. Στοίβαξαν πάνω σ’ αμάξια τα βαριά εργαλεία, μεγάλα σιδερένια κοντάρια, ένα σωρό από σιδερικά, αλυσίδες, ρόδες που τρίζανε σαν μια πελώρια τροκάνα. Σ’ ένα κλειστό κάρο έβαλαν τον άρρωστο αρχιτεχνίτη, που τον έκρυβαν από τον κόσμο, γιατί λέγανε πως την όψη του δεν μπορούσαν ν’ αντικρύσουν ανθρώπου μάτια.

Η εγκαταλειμμένη ακτή έμοιαζε με σωρό από συντρίμμια. Οι παράγκες μισοχαλασμένες, απογυμνωμένες από καθετί χρήσιμο που είχαν μέσα, τα σανίδια και τα καταστραμμένα εργαλεία, σκορπισμένα σ’ όλες τις μεριές, τα υπολείμματα της ξεραμένης λάσπης, οι σωροί από σπασμένες πέτρες, οι ασβεστόλακκοι, μισογεμάτοι νερό, όλα αυτά ενοχλούσαν τα μάτια. Είχες την εντύπωση πως η δεξιά όχθη του καταραμένου Ουγιάν είχε παραμορφωθεί για πάντα.

Ο πρωτομάστορας, φαίνεται, πρόσεξε πως τους παρακολουθούσα με τα μάτια και πριν ν’ ανέβει στο κάρο του, ξέκοψε από τους συντρόφους του και ήρθε κοντά μου. δεν μου είπε τίποτα. Περιορίστηκε να βγάλει από την τσέπη του ένα κομμάτι χαρτόνι και σκαλίζοντας κάτι αριθμούς μ’ ένα μολύβι βάλθηκε να μου εξηγεί, δεν ξέρω γιατί, την ισορροπία των δυνάμεων που επέτρεπε στο γεφύρι να στέκεται όρθιο. Γούρλωσα τα μάτια, γιατί δεν είχα ιδέα από αυτά, ενώ εκείνος πίστευε ότι μου εξηγούσε σε μια γλώσσα ασυνάρτητη τι ήταν γεφύρι και τι αντηρίδες.

Αργά το απόγευμα ξεκίνησε και το τελευταίο κάρο και τότε στα μέρη αυτά απλώθηκε μια τρομακτική σιωπή. Είχα ακόμη στα χέρια το χαρτόνι του πρωτομάστορα, γεμάτο από γραμμές και αριθμούς που ίσως έδειχναν πραγματικά ποιες ήταν οι δυνάμεις που κρατούσαν όρθιο το γεφύρι και ποιες ήταν αυτές που είχαν την τάση να το ρίξουν. Ο ήλιος που έγερνε έκανε να σπινθηροβολούν πάνω στις καμάρες οι τελευταίες του αχτίδες και το γεφύρι έφερνε στο νου ένα ασύλληπτο όνειρο που το μοιράζονταν οι δύο όχθες. Κατάλευκο, παραδομένο στο χρόνο έδινε την εντύπωση μιας απέραντης μοναξιάς, σφίγγοντας μέσα στα πέτρινα μέλη του τη μοναδική του λεία, το Μουρράς Ζενεμπίσι, τον άνθρωπο που είχε πεθάνει για να κατασιγάσει τη διαμάχη της στεριάς και του νερού.

(μετάφραση: Μαρίχεν Τσαλίκη)

N

ë mëngjesin e së dielës së parë të muajit shëmitër ura nbi Ujanën e Keqe, ajo që na kishte sjellë këto dy vite më shumë trazime se ç’kishtë prurë e trungje vetë lumi, u gdhi e mbaruar.

Të gjithë e dinin se ajo ishte në përfundim e sipër, megjithatë, pamja e atij mëngjesi ishte tepër befasuese. Kjo vinte sepse një ditë më parë ajo ishte ende gjzsmë e fshehur midis mishmashit të trenjve dhe vetëm në ndajmuzg kishte nisur heqja e skelave, njëlloj si qërohet kallëza e misrit nga fletët. Ishte shestuar ndoshta kështu që në ag të ditës të shfaqej shqim se e dalë nga barku i honit.

Gjithë natën kishin gjëmuar varetë, që shkulnin pjesët e drurta, të cilat binin teposhtë me rrapëllimë. Nëpër gjumë njerëzve iu dukej se dëgjonin bubullima, rrotulloheshin mundimshëm në shtrat dhe tuteshin ose nëmnin. Të shumtë ishin ata që kujtuan se ndërtuesit, të penduar ose pas ndonjë urdhri të ardhur s’di se kah, po e shembnin atë që kishin ngritur.

Në mëngjes kishin të dreitë të mos u besonin szve. Nën dritën e ngathët të ditës, midis ujërave të turbullta dhe qiellit zymtor, e beftë, e lëbzrtë, si një klithmë pa zë, ajo zgjatohej hovshëm nga njeri breg, drejt e mbi humnerën e ujërave, ndehej pezull mbi to, dukej sikur do të flatronte larg, por, porsa kapërcente mesin e lumit, hovi i saj binte si fluturimi në një ëndërr, ajo përkulte lehtazi shpinën, gjersa balli i saj prekte bregun tjeter dhe atz ngrinte. Ishte e bukur si një vegim. Rrembat e gurit dukej sikur thithnin e lëshonin dritë, si poret e një trupi të gjalle. E hedhur ashtu midis armiqësisë së ujërave dhe tokës, ajo qzsh tani dukej sikur rrihte të binte në marrëveshje me pjesë të veçuara të mjedisit përreth. Ja, shkumëyat e valëve, po tregoheshin më të buta ndaj saj, dhe kaçubat e shegëve të egra në kodrinën kundruall gjithashtu, dhe dy re të vogla në horizont.

Të gjitha këto përpiqeshin t’i bënin vend midis. Ja forma e saj: Tri harqet dhe kryqi, që shënonte vendin e flijimit.

Të mahnitur, njerëzit qëndronin në të dy brigjet e Ujanës dhe e kundronin me gojë hapur, sikur të shihnin një bukuri mëkatare. Megjithatë askush s’e mallkoi. Plaka Ajkunë, që erdhi në mesditë, as ajo nuk mundi të nëmte. Më zuri guri, siç duket, kishte thënë, tek ikte. Krejt të përpirë prej pamjes së saj, njerëyit as që i hidhnin sytë varganit të ndërtuesve, që po bëheshin gati të niseshin. Nuk të besohej që ai grumbull njerëzish e rraqesh, ai thark derrash, ajo katrahurë ardhacakësh, që kishin mëryitur gur e dru, ajo zgjyrë, ai yhgan belbanësh, rrensish, pijanecësh, kurrizdalësh, qimerënësish e vrasësish kishin pjellë atë mrekulli prej guri.

Mënjanë, sikur ta ndienin dhe vetë që ishin bërë të huaj për të, ata po mblidhnin rraqet e tyre, veglat, kovat e llaçit, varetë, konopët, thikat a krimit. I hidhnin ato rras e plas mbi qerre apo mbi mushka dhe, tek i vështroja si i vinin vërdallë për herë të fundit urës, ndieja një padurim, që ata të shporreshin sa më parë, të ndaheshin saj, të mos ua dëgjoja më kurrë emrin.

V

argani i fundit i ndërtuesve iku pas tri ditësh. U ngarkuan në qerre veglat e rënda, fuçitë e mëdha të llaçit, gjithfarë hekurash e rrotash, që kërkëllinin pa pushim. Në një qeere të mbuluar vunë ndihmësin e sëmurë të kryemjeshtrit, pamjen e të cilit e fshihnin nga gjindja, sepse ajo pamje, thoshin, s’ishte për syrin njerëzor.

Yallishtja e braktisur i ngjante një rrënoje. Barakat gjysmë të shkatërruata, që u kishin hequr gjithçka të vlefshme që kishin pasur, copërat e dërrasave të hedhura andej-këndej, gjurmët e llaçit, togjet e gurëve të thyr, veglat e prishura, të flakura pa kujdes, hullitë, gropat e gëlqeres, të mbushura përgjysmë me ujë, te gjitha këto të brengosnin sytë. Dukej sikur bregu i djathtë i Ujanës se Keqe qe shëmtuar përgjithmonë.

Përpara se të hipte në qerren e tij, kryemjeshtri, i cili, e vuri re që po kundroja ikjen e tyre, u shkëput nga të vetët dhe erdhi siç dukej, të përfalej. Nuk më tha asgjë, vetëm se nxori nga setra një copë karton dhe, duke shkarravitur në të ca shifra me një plumbç, nisi të më shrjegonte, nuk e di pse, forcat drejtpeshuese që e mbanin në këmbë urën. Hapa sytë sepse s’kisha as njohurinë më të vogël për këtë, ndërsa ai, me një gjuhë shkatarraqe, kujtonte se po më shpjegonte se ç’ishte ura dhe kundërura.

Aty nga mbasditja vonë u nis dhe qerrja e fundit dhe përreth yotëroi një heshtje e frikshme. Në dorë më kishte mbetur kartoni i shestuesit, mbushur me viya e me shifra, që ndoshta tregonin vërtet forcat që e mbanin në këmbë urën dhe ato që përpiqeshin ta rrënonin. Dielli që po perëndonte, përshkëndiste pjerrtayi harqet e saj, ujërat e pasqyronin më në fund të thyer, dhe në ato çaste ajo ngjante vërtet si një ëndërr pa kuptim, që po e ëndërritnin së bashku lumi me të dy brigjet e tij. Ashtu e huaj, e lënë prej tyre midis kohës, ajo ngjante krejtësisht e vetmuar, duke shtrënguar në gjymturët e saj të gurta të vetmin pre të saj, Murrash Yenebishën, njeriun që vdiq për të shuar moskuptimin midis tokës dhe ujit.