Μνήμη 2: Το γεφύρι της Οργότσκας

ΜΝΗΜΗ 2: ΓΙΑ ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΗΣ ΟΡΓΟΤΣΚΑΣ

Τ

ο γεφύρι της Οργότσκας, στην περιοχή της Κολώνιας, από την άλλη μεριά του Γράμμου, κατέρρευσε στις 4 Φλεβάρη 2018, μετά πάλη -ήταν σοβαρά τραυματισμένο- μισού αιώνα. Η άτσαλη επισκευή -ο κίνδυνος ήταν ορατός- που του είχε γίνει μόλις τον περασμένο Νοέμβρη όχι μόνο δεν το βοήθησε αλλά απεναντίας συνέβαλε στην πτώση. Κρίμα, γιατί εξακολουθούσε για την περιοχή να παραμένει λειτουργικό.

Το είχα επισκεφτεί στις 6 Ιουλίου του 2002.

Σπύρος Μαντάς

8 Φλεβάρη 2018.

ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΗΣ ΟΡΓΟΤΣΚΑΣ     

  

Βρισκόταν σε μια απομονωμένη περιοχή ανάμεσα Πρεμετή και Κορυτσά, στη βορειοδυτική Κολώνια, κάτω απ’ το χωριό Οργότσκα. Γεφύρωνε τον Οσούμ, τον αρχαίο Άψο, επονομαζόμενο παρακάτω και Μπερατινό. Εξυπηρέτησε την πολυσύχναστη, δύσκολη μέσα απ’ τα βουνά του Νταγκλί διαδρομή, που ένωνε την Πρεμετή με την Κορυτσά. Ακόμη το χρησιμοποιούσαν όσοι πήγαιναν στην Κορυτσά από το Μπεράτι μέσω Σκραπάρι. Όχι μακριά του λειτουργούσε ο μύλος του Βαγγέλη, βλάχου από το Λουαράσι.

   Μέχρι το 1969 ήταν ένα εντυπωσιακό, θα λέγαμε συμμετρικό, τρίτοξο γεφύρι -ένα μεγάλο τόξο στην λαμπάδα του ποταμού και δύο σχεδόν ισομεγέθη βοηθητικά εκατέρωθέν του. Τότε, μια σοβαρή υποσκαφή του δεξιού ακρόβαθρου οδήγησε στην κατάρρευση μεγάλου τμήματος σε κείνη τη μεριά -χάθηκε το εκεί βοηθητικό τόξο.

Ωστόσο, με κατάλληλη ξύλινη επισκευή το γεφύρι συνέχισε λειτουργικό. Η μεγάλη καμάρα άνοιγε 20.00 μ. και ανασηκωνόταν απ’ το νερό 8.70. Τη σχημάτιζαν προσεγμένοι θολίτες στοιχισμένοι σε δύο σειρές. Της κάτω τούς έδεναν, ασφαλίζοντας γερά, έξι ανά όψη άρπιζες. Συνέβαλαν όμως στη στατικότητα και οι μικρότεροι θολίτες τής πάνω στρώσης -δεν λειτουργούσαν δηλαδή μόνο διακοσμητικά. Το βοηθητικό προς τα αριστερά τόξο, αυτό που σωζόταν έως το τέλος, είχε άνοιγμα 4.10 μ. και ύψος 3.80. Αυτές τις διαστάσεις, περίπου, πρέπει να είχε και το άλλο, το απέναντι, χαμένο από το 1969 βοηθητικό. Να σημειώσουμε όμως εδώ ανάγλυφο σταυρό που, σκαλισμένος μαζί μ’ ένα λουλούδι στον κεντρικό θολίτη-κλειδί, εξόρκιζε και διακοσμούσε ταυτόχρονα.

Τα δύο μεσόβαθρα, για να τους μετριάσουν τις αναπόφευκτα μεγάλες πιέσεις των χειμωνιάτικων κατεβασιών, οι μαστόροι είχαν προνοήσει να τα οπλίσουν στην ανάντη μεριά με ψηλούς τριγωνικούς προβόλους, αλλά και με ανακουφιστικά ανοίγματα πιο πάνω. Απ’ τα τελευταία, το μεν δεξιό παρουσιαζόταν στη κλασσική μορφή, ορθογώνιο με ημικυκλική επίστεψη, έχοντας διαστάσεις 2.30Χ2.90, το δε αριστερό, πραγματική έκπληξη, αποτελούσε ίσως το πιο ενδιαφέρον στοιχείο της όλης κατασκευής. Γιατί εδώ, πάνω απ’ τον ψηλό -δεύτερο στ’ ανάντη- κόφτη, είχε με τέχνη ανοιχτεί ένας ανακουφιστικός κύκλος!!! Πιο συγκεκριμένα, δεκαεφτά συνολικά, κατάλληλα λαξευμένοι θολίτες, διέγραφαν τροχιά ολόκληρου κύκλου, που η οπή του τρυπούσε, διαπερνούσε εγκάρσια όλο το σώμα του γεφυριού! Επρόκειτο για εγχείρημα σπάνια συναντόμενο στον βαλκανικό χώρο, ενώ στην Πίνδο σίγουρα αποτελούσε μοναδική περίπτωση!

Τέλος, πάνω από όλα αυτά, ο τραυματισμένος από την περιπέτεια του 1969 διάδρομος διάβασης -με κάμποσο τσιμέντο και σίδερο- κατάφερνε ακόμη να επικοινωνεί τις όχθες διατρέχοντας απόσταση 70.00 μ -το πλάτος του, ασυνήθιστα για την εποχή, έφτανε τα 3.90! Παλαιότερα, ως πέτρινος, κατέβαινε στη δεξιά όχθη με αρκετή, πιο έντονη από την αριστερή, κλίση.

Όλα αυτά βέβαια, μπορούσαμε με ακρίβεια να τα περιγράφουμε ως τις μέρες μας χάρη σε μια φωτογραφία, που από κατάλληλη γωνία -από ανάντι, αριστερή όχθη- το απεικόνιζε παραστατικά -φαίνεται και μικρό οίκημα στην άκρη, που πρέπει να λειτούργησε ως φυλάκιο.

Το γεφύρι είχε κατασκευαστεί, γύρω στα 1830, απ’ έναν ειδικευμένο σε τέτοια έργα -το μαρτυρά και τ’ όνομά του- εμπειρικό πρωτομάστορα. Τον έλεγαν Σωτήρη Ούρα, δηλαδή Γεφυρά (στα αλβανικά Ura = γεφύρι) και καταγόταν απ’ το κοντινό Λουαράσι. Πιο πριν, παραδίπλα, υπήρχε άλλο πετρογέφυρο που, σύμφωνα με διηγήσεις των ντόπιων, είχε χτίσει κάποιος Δημήτρης Μπεζάνι -απ’ τ’ όνομα του χωριού που καταγόταν.