Του γιοφυριού της Άρτας / Αιανή Κοζάνης

Του γιοφυριού της Άρτας

Παραλλαγή από Αιανή Κοζάνης

                                               Μακεδονία

    Η Αιανή -Κάλλιανη στην τουρκοκρατία- είναι ένα από τα χωριά που, κάποτε, συνι­στούσαν το λεγόμενο Τσιαρσιαμπά, περιοχή στην αριστερή όχθη του Αλιάκμονα, νο­τιοδυτικά της Κοζάνης.

Κατοικήθηκε από τους αρχαίους χρόνους -το μαρτυρούν πλούσια ευρήματα ανα­σκαφών. Ο Στέφανος Βυζάντιος τη θεωρεί σαν τη σημαντικότερη πόλη της Ελί­μειας, επαρχίας της Άνω Μακεδονίας.

Στην τουρκοκρατία, καλλιεργώντας οι κάτοικοί της τον κρόκο που εξήγαγαν στην Κεντρική Ευρώπη, ανέβασε πολύ το οικονομικό και βιοτικό της επίπεδο, με συνέπεια να επισύρει ζηλόφθονα το βλέμμα του Αλή πασά που την κατέστησε τσιφλίκι του. Ποτέ όμως δεν έπαψε να αποτελεί ένα ξεχωριστό κεφαλοχώρι, με επιρροές στη γύρω περιοχή.[1] 

Τα τραγούδια που ακούγονταν εδώ, τότε, ήταν πολλά. Άλλα τα έλεγαν με τη συ­νοδεία “λαλτστήδων”, και άλλα, τα περισσότερα, χωρίς μουσική συνοδεία. Τέτοια τραγού­δια, χωρίς όργανα, συνεχίζουν ακόμη και σήμερα να τα λένε οι γυναίκες, φο­ρώντας την πλούσια παραδοσιακή τους φορεσιά και να τα χορεύουν όπως παλιά στον τρανό χορό.

Το “γεφύρι της Άρτας” -παραλλαγή εδώ με 40 στίχους- οι γυναίκες το τραγουδούν και το χορεύουν ανήμερα το Πάσχα. Χωρίζο­νται σε δύο ομάδες και το αποδίδουν αντιφωνικά. Ιδιαίτερα, ενδιαφέ­ροντα στοιχεία: οι πολλοί λαρυγγισμοί που μία ή δύο τους κάνουν και η αποκοπή της τελευταίας άτονης συλλαβής κατά την επανάληψη του δεύτερου ημιστίχιου.[2]

♫

  α΄ ομάδα: Σαρανταπέντε μάστορες και ’ξήντα μαθητάδες

                    και ’ξήντα μαθητά-

      β΄ομάδα:  σαρανταπέντε μάστορες και ’ξήντα μαθητάδες

                   και ’ξήντα μαθητά-

  ……………………………………………………………………

      α΄ ομάδα: γιοφύρι ν’ε- εθεμελιώνανε…

      β΄ ομάδα: γιοφύρι ν’ε- εθεμελιώνανε…

       α΄ ομάδα: γιοφύρι θεμελιώνανε στης Άρτας το ποτάμι

                         στης Άρτας το ποτάμ-

      β΄ ομάδα: γιοφύρι θεμελιώνανε στης Άρτας το ποτάμι

                         στης Άρτας το ποτάμ-

         

Στην επιτόπια ηχογράφηση, που έγινε Μάιο του 2007, τραγούδησαν και χόρεψαν οι Βασι­λική Μαρούδη, Στέλλα Γκουρτζούμη, Ευαγγελία Στάμου, Βασιλική Στάκα, Ελένη Γιαννακοπούλου, Ματίνα Γκούνα, Βάγια Τσιμτσιλιάκου, Βασιλική Τζέμου, Βάγια Μαλιάρα, Αναστασία Κόνζου και Μαργαρίτα Λιάκου. Να τονιστεί πως, σε κάποιες κινήσεις τους στο χορό θυμίζουν παραστάσεις του πυρρίχιου.

 

ΒΙΝΤΕΟ: 45 Μάστορες

Σαρανταπέντε μάστορες και εξήντα μαθητάδες

γιοφύρι θιμιλιώνανε στης Άρτας το ποτάμι.

Ν’ ολημερίς το χτίζανε, το βράδυ γκρεμιζόταν.

Μοιρολογούν οι μάστορες και κλαιν οι μαθητάδες.

Πουλάκι πήγε κι έκατσε στην άκρη το ποτάμι,

δεν κελαηδούσε σαν πουλί κι ουδέ σαν χελιδόνι,

μόν’ κελαηδούσε κι έλεγε ανθρώπινη λαλίτσα:

“Αν δεν στεριώστε άνθρωπο γιοφύρι δεν στεριώνει

και μη στεριώστε ορφανό, μη ξένο, μη διαβάτη,

παρά του πρωτομάστορα την όμορφη γυναίκα”.

Τ’ άκουσε ο πρωτομάστορας και ράγισε η καρδιά του

και το πουλάκι έπιασε και το παρακαλούσε:

- Αργά να πας στο σπίτι μου, αργά και στη γυναίκα μ’,

αργά ντυθεί, αργά στουλτστεί, αργά να φέρ’ το γιόμα.

Και το πουλί παράκουσε κι αλλιώς επήγε κι είπε:

- Γοργά ντυθείς, γοργά στολτστείς, γοργά να φέρ’ς το γιόμα.

Μα νάτην που εφάνηκε από την άσπρη στράτα.

Την είδε ο πρωτομάστορας και πέφτει να πεθάνει.

Από μακριά τους χαιρετά κι από κοντά τους λέει:

- Καλημέρα σας μάστορες και εσείς οι μαθητάδες,

μα τ’ έχει ο πρωτομάστορας και είναι λυπημένος;

- Το δαχτυλίδι τού ’πεσε στην πρώτη τη καμάρα,

και ποιος θα μπει και ποιος θα βγει το δαχτυλίδι να ’βρει;

- Ν’ ιγώ θα μπω, ν’ ιγώ θα βγω το δαχτυλίδι να ’βρω.

Και σαν την κατεβάσανε στην πρώτη τη καμάρα

Ψάζει ζερβά, ψάζει δεξιά, ψάζει κατά τη μέση.

- Τράβα καλέ τον άλυσο, τράβα την αλυσίδα,

ν’ όλο τον τόπο γύρισα και τίποτα δεν βρήκα.

Ένας πηγαίν’ μι του μυστρί, κι άλλος με τον ασβέστη,

παίρνει και ο πρωτομάστορας και ρίχνει μέγα λίθους.

- Πως τρέμει το κορμάκι μου να τρέμει το γιοφύρι,

πως πέφτουν τα μαλλάκια μου να πέφτουν οι διαβάτες.

- Κόρη το λόγο άλλαξε κι άλλη κατάρα δώσε,

έχεις αδερφό στη ξενιτιά μη λάχει και περάσει.

Κι αυτή το λόγο άλλαξε κι άλλη κατάρα δίνει:

- Πως τρέμουν τ’ άγρια βουνά να τρέμει του γιοφύρι,

πως πέφτουν τ’ άγρια πουλιά να πέφτουν οι διαβάτες.

Τρεις αδερφάδες ήμασταν κι οι τρεις κακογραμμένες,

η μια ’στησε τον Δούναβη κι η άλλη τον Αυλώνα,

κι εγώ η πιο μικρότερη της Άρτας το γιοφύρι.

---

[1] . Βλέπε, Κωνσταντίνου Σιαμπανόπουλου, Αιανή, Ιστορία - Τοπογραφία - Αρχαιολογία, Θεσσαλονίκη 1974.

[2] Κατά τον Samuel Baud-Bovy, «το φαινόμενο της “αποκοπής”, που έχει επισημανθεί στο ευρωπαϊκό και ιδιαίτερα στο βαλκανικό τραγούδι, εμφανίζεται πολύ συχνά στην ηπειρωτική Ελλάδα, όπου ίσως να σχετίζεται με τη χαρακτηριστική πτώση των άτονων ι και ου στις διαλέκτους της κεντρικής και της βό­ρειας Ελλάδας ». (Δοκίμιο για το ελληνικό δημοτικό τραγούδι, Π.Λ.Ι., Ναύπλιο 1984, σ. 27).