Τερπνή Νιγρίτας

Του γιοφυριού της Άρτας

Παραλλαγή από την Τερπνή Νιγρίτας

 Μακεδονία

Η

 κωμόπολη Τερπνή, στη μέση Βισαλτία, δυτικά του ποταμού Στρυμόνος, στη μέση δυτική του κάμπου των Σερρών και στους απαλούς πρόποδες του όρους Φλαμουριού ή Β. Βερτίσκου, είναι ένας πολύ αρχαίος και συνεχής οικισμός, αναγόμενος σε χρόνια προϊστορικά, ανάμεσα σε δύο χρυσοφόρους χειμάρρους, ενώ η καλλιεργούμενη γη της αποτελείται από πέντε διαφορετικά εδάφη, λευκό αργιλικό χώμα, κόκκινο αργιλικό, αμμουδιά, κοινό χώμα, και βαλτώδες μαύρο χώμα, διότι η αρχαία κοίτη του Στρυμόνος η μέχρι τα χρόνια 1930-37 βρίσκεται περίπου πέντε χιλιόμετρα βορειοανατολικά της.

Όσο αφορά στην ευρύτερη περιοχή της Βισαλτίας, ήδη στη ραψωδία Κ της Ιλιάδος, τη λεγόμενη και Δολώνεια, ο Όμηρος αφηγείται την άφιξι και την αυθημερόν σφαγή του βασιλιά Ρήσου στην Τροία, του Ρήσου με τα θεσπέσια ολόλευκα και ρωμαλέα άλογα και τα ολόχρυσα άρματα και όπλα, τα οποία μοιράστηκαν μετά τη σφαγή του ο Οδυσσεύς κι ο Διομήδης…

Κων/ντίνος Σιαμάκης, Τερπνή, Θεσ/κη 2011, 26.

Έτσι τοπογραφείται και έτσι ανιχνεύεται η πολύ παλιά, η ιστορική αφετηρία της Τερπνής, μικρής σήμερα κωμόπολης δίπλα στη Νιγρίτα Σερρών.

Την εποχή της τουρκοκρατίας καταγράφεται σαν Τσιαρπίστα (απ’ το τουρκικό τσιάρπ = κουβαδάκι νερού) και οφείλεται στη μεγάλη πηγή που βρίσκεται στη νότια παρυφή του χωριού, τη λεγόμενη Κηφισιά.

Ο τόπος, εύφορος και φιλόξενος, αποτέλεσε ανέκαθεν καταφύγιο για πολλούς κατατρεγμένους. Το 1750 ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στο χωριό αρκετοί Θεσσαλοί από την Καρδίτσα, τα Τρίκαλα, την Καλαμπάκα και τα χωριά της Λάρισσας Κρανιά και Τσαριτσάνη, φεύγοντας από την εκδίκηση των Τούρκων μετά την ανεπιτυχή επανάσταση του Διονυσίου Σκυλοσόφου. Το 1922 αφίχθηκαν  πολλοί Μικρασιάτες πρόσφυγες. «Τον πληθυσμό της αποτέλεσαν εν τέλει 255 γένη…», γράφει ο Κ. Σιαμάκης, και τα απαριθμεί: επήλυδες Δ. Μακεδονίας 4, επήλυδες Δ. Θράκης 3, Ηπειρώτες 6, Θεσσαλοί 1, Στερεολλαδίτες 4, Πελοποννήσιοι 1, πρόσφυγες ανατολικοί Θράκες 32, Πόντιοι 4, Μικρασιάτες 36 κλπ. 

Ίσως έτσι λοιπόν, -απ’ τις βαθιές ρίζες στο χρόνο και τα πλατιά κλαδιά στο χώρο-, να εξηγείται ο πολύ μεγάλος, πλούσιος σε ηχόχρωμα και περιεχόμενο, αριθμός τραγουδιών που ακούγεται και χορεύεται στην Τερπνή. Αποτελούν τα σημερινά της πλούτη, στη θέση των ολόλευκων αλόγων και των ολόχρυσων αρμάτων και όπλων του παλιού της βασιλιά Ρήσου.

Φυσικά δεν θα μπορούσε να λείπει και η δικιά της εκδοχή της γνωστής ανά τη βαλκανική παραλογής-μπαλάντας του “γεφυριού της Άρτας”. Εδώ, τον πρωτομάστορα τον θέλουν Δήμο και τη γυναίκα του ιδιαίτερα δυναμική -Βγάλις μι, Δήμου μ’, βγάλις μι, γιατί θα βλαστημήσου..!  Αλλά τίποτα δεν είναι τυχαίο· πριν ακόμη από το 1900 λειτουργούσε στην Τερπνή σχολείο στο οποίο φοιτούσαν και κορίτσια, πρωτάκουστο τότε..!

 Το τραγούδι απέδωσε

η Φωτεινή Πασχαλούδη 

τον Οκτώβριο του 2011.

ΒΙΝΤΕΟ: Ο Δήμος απεφάσισε…

Παραγωγή: Αρχείο Γεφυριών Ηπειρώτικων (ΑΓΗ)

Ηχογράφηση-Μαγνητοσκόπηση: Σπύρος Μαντάς (2011)

♪ ♪

Ο Δήμος απεφάσισε γεφύρι για να χτίσει

μι τετρακόσιους μάστουρις, μι χίλια μαστουρούδια.

Όλην ημέρα δούλιβαν, του βράδυ ρουβουλούσι.

Στοιχειό ξιφανιρώθηκε στη δεξιά καμάρα.

«Αν δε θαφτεί (Δήμου μ’) άνθρουπους, γεφύρι δε θα γίνει,

ούδι Τούρκους ούιδι Ρουμιός, του Δήμου τη γυναίκα».

Κι κίνησι κι πάινι στο σπίτι του να πάει

κι την καλούδα τ’ έλιγι κι την καλούδα τ’ λέει:

- Του δαχτυλίδι μ’ έχασα την πρώτη μ’ αρραβώνα.

- Του δαχτυλίδ’ κι αν το ’χασις εγώ θα σι του βγάλου.

Ρίχνουν σκοινάκια δώδικα κι πάτους δεν ηυρέθη,

ρίχνουν κι άλλα τέσσιρα κι πάτους τότι βρέθκι…

- Βγάλις μι, Δήμου μ’, βγάλις μι, γιατί θα βλαστημήσου,

πως τρέμει το κορμάκι μου να τρέμει το γεφύρι,

πως τρέχ’ το γαλατάκι μου να πέφτουν οι διαβάτις…

- Σώπα, καλή μου, μη του λες κι μη του διφτιρώνεις,

έχεις αδιρφό στη ξενιτιά κι θέλει να περάσει.