Μόσταρ 1993

Όταν ο πόλεμος συνεχίζεται…

Πάει και το γεφύρι του Μόσταρ...

 …στο Μόσταρ κατέρρευσε χθες η παλιά γέφυρα της πόλης, που είχε κατασκευαστεί το 16^ο αιώνα και είχε ανακηρυχθεί εθνικό μνημείο. Η γέφυρα κατέρρευσε ύστερα από βομβαρδισμό, ο υπεύθυνος του οποίου δεν έχει γίνει γνωστός. Πάντως οι Κροάτες κατηγορούσαν τους Μουσουλμάνους ότι χρησιμοποιούσαν την πέτρινη γέφυρα για να μεταφέρουν ενισχύσεις από τον ανατολικό στο δυτικό τομέα της πόλης…

Ελευθεροτυπία, 10.11.1993

Π

άει λοιπόν και το θρυλικό γεφύρι του Μόσταρ. Ο πόλεμος συνεχίζει τόσο εύκολα να καταστρέφει, όσα η ειρήνη πολύ δύσκολα έχτισε. Και η ιστορία, ψυχρή, καταγράφει αδιάκοπα…

Ψυχή της πόλης τούτο το γεφύρι, πάνω στον ποταμό Νερέτβα. Το είχε χτίσει το 1566 o Χαϊρουντίν, μαθητής του μεγάλου τούρκου αρχιτέκτονα Σινάν. Πραγματικά εντυπωσιακό, “πέτρινη ημισέληνος” όπως το είπαν, φαινόταν σαν να είχε κατασκευαστεί από μία, μονοκόμματη πέτρα. Με τόξο που ανέβαινε στα 20 μέτρα πάνω απ’ το νερό και άνοιγε στα 27, κατάφερνε να “υποτάσσει” την κατάλληλη στιγμή τον Νερέτβα, εκμεταλλευόμενο μια πρόσκαιρη αδυναμία του. Γιατί ίσως μόνο σ’ αυτό το σημείο  ο τελευταίος, από τα 235 χλμ. που τρέχει για να χυθεί στην Αδριατική, στενεύει τόσο πολύ. Εννέα ολόκληρα χρόνια παιδευόταν ο Χαϊρουντίν για να το στήσει. Όταν τελείωσε, τρελός από αγωνία, δεν άντεξε να παραβρεθεί στο λύσιμο της τεράστιας σκαλωσιάς του. Βγήκε έξω από την πόλη και περίμενε αμίλητος τα νέα.

Γράφει ο Ίβο Άντριτς: «Από όσα σχεδιάζει και κατασκευάζει ο άνθρωπος στις καλύτερες στιγμές της ζωής του, τίποτα δεν είναι καλύτερο, πιο πολύτιμο, από τα γεφύρια. Είναι τόσο πιο σπουδαία από τα σπίτια, τόσο πιο ιερά από τους ναούς, χωρίς ιδιαίτερη πατρίδα. Ανήκουν στον καθένα, σου προσφέρονται χωρίς δισταγμό, χρήσιμα, πάντα μ’ έναν σκοπό, εκεί που συναντώνται οι περισσότερες ανθρώπινες ανάγκες. Θα ζήσουν πιο πολύ από οποιοδήποτε άλλο χτίσμα, και ποτέ δεν θα εξυπηρετήσουν κάτι το μυστικό ή το άσχημο».

Ο Τούρκος περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπή, περνώντας το 1660 από το Μόσταρ, σημειώνει: «…εγώ, ένας ασήμαντος δούλος, έχω ταξιδέψει μέχρι τώρα σε 16 βασίλεια, αλλά ποτέ δεν έτυχε να δω ένα τόσο ψηλό γεφύρι»· ενώ κάποιος άλλος, ονόματι Πουλ, Γάλλος στην εθνικότητα, το θεωρεί πιο εντυπωσιακό κι από αυτή ακόμα τη φημισμένη γέφυρα Ριάλτο της Βενετίας.

Δύο πανύψηλοι πύργοι στέκονταν, σχεδόν ανέκαθεν, δίπλα στο γεφύρι. Αριστερά, ο Χερτσεγκούσα, χτισμένος το 15^ο αιώνα, δεξιά ο Χαλεμπίγια, καμωμένος τούτος το 17^ο, με το ισόγειό του κατάλληλα διαρρυθμισμένο για φυλακή. Στην αριστερή όχθη βρισκόταν κι ένας τρίτος, ο Τάρα, που χωρίς ανοίγματα και με χοντρούς τοίχους, χρησίμευε πάντα για πυριτιδαποθήκη. Να πούμε πως στον πρώτο πύργο κατοικούσαν  από παλιά και οι φύλακες του γεφυριού, από τότε που ακόμη ήταν ξύλινο και επικίνδυνο. Ήταν πάνω από 150 και λέγονταν Μοστάρι (Moctari), από το μοστ (moct) που σημαίνει ακριβώς γεφύρι. Από το Μοστάρι λοιπόν πήρε την ονομασία του και το χωριό που άρχισε σιγά-σιγά να αναπτύσσεται στη γύρω περιοχή. Και έγινε πρωτεύουσα της Ερζεγοβίνης, κι έγινε πόλη ονομαστή στη μετέπειτα δημοκρατία της Γιουγκοσλαβικής Βοσνίας, με σήμα πάντα κατατεθέν της το όμορφο γεφύρι του Χαϊρεντίν.

Νοέμβρης του 1993. Όλα αυτά, γεφύρι και πύργοι κείτονται στην τσουρουφλισμένη γη του Μόσταρ. Χρόνια πρόσμεναν ένα Νοέμβρη του 20^ου αιώνα για να κινήσουν, ταξίδι μακρινό, κατά τη θάλασσα. Τώρα τα ανέλαβε ο Νερέτβα…

Υστ.1. Μου ξαναήρθε στο νου 20 χρόνια μετά η καταστροφή του γεφυριού και δημοσιεύω ένα μου κείμενο ακριβώς όπως το είχα γράψει τότε, συναισθηματικά φορτισμένος,. Γιατί δεν μπορούσα να αποδεχθώ ότι όλα πια είχαν χαθεί, όλα όσα είχα δει, θαυμάσει, χαζέψει επί ώρες στο προηγούμενο ταξίδι μου, απλά δεν υπήρχαν.

Υστ. 2. Ευτυχώς αργότερα το γεφύρι ξαναφτιάχτηκε -έστω με χρήματα όσων είχαν υποκινήσει τον πόλεμο. Το χαίρεται λοιπόν και το χιλιοφωτογραφίζει, ξανά ο κόσμος, ντόπιοι και ξένοι πολλοί. Οι μόνοι που δεν χαίρονται, που δεν θα ξαναπάνε εκεί, είναι όσοι το είχαν γνωρίσει από κοντά πριν.

ΒΙΝΤΕΟ:  Μόσταρ. Το τέλος...

ΒΙΝΤΕΟ:Ανατίναξη του γεφυριού του Μόσταρ