Η Μοναξιά των Πετρογέφυρων
Ντοκιμαντέρ (2007)
Σκηνοθεσία: Σπύρος
Μαντάς
Παραγωγή: Αρχείο
Γεφυριών Ηπειρώτικων (ΑΓΗ)
Ε
|
ίναι γεγονός πως τα πέτρινα γεφύρια επιδέχονται πολλών ειδών
προσεγγίσεις-αναγνώσεις, κι αυτό ίσως αποτελεί το σημαντικότερο στοιχείο της γοητείας
τους. Αρκετές εκπλήξεις περιμένουν εκείνον που με επιμονή θα σκύψει στα πολλά,
αλλά καλά φυλαγμένα μυστικά τους…
Υπάρχει όμως και η άλλη άποψη: πως ένα ποίημα -και το
πετρογέφυρο είναι ποίημα- όσο το
αναλύεις, τόσο περιορίζεις τη φαντασία εκείνου που το ανακαλύπτει. Στο
ντοκιμαντέρ, που σε λίγο θα παρακολουθήσουμε, αυτή την άποψη έχω υιοθετήσει.
Δεν χρειάστηκε καν αφήγηση για να εξηγηθεί, υποστηριχθεί η αξία -χρηστική και
αισθητική- των πέτρινων τοξωτών γεφυριών. Φαντάζει αυτονόητη, αφού η πέτρα, όπως
λέει και ο Σολομός, έχει φωνή και μιλάει!
Όσο για το τοπίο, που περιβάλλει, κατορθώνει να μετουσιώσει μια καθαρά χρηστική
κατασκευή σε εντυπωσιακό μνημείο. Γιατί σε κανένα άλλο λαϊκό δημιούργημα δεν
συναντάται τέτοια αμφίδρομη σχέση επηρεασμού ανθρώπου και φύσης. Αρκούν λοιπόν,
για υπόκρουση, δυο μοιρολόγια του Πέτρο-Λούκα Χαλκιά, αλλά και ο φυσικός ήχος
του νερού του ποταμού…
Το διάρκειας 30 λεπτών ντοκιμαντέρ -για να περάσουμε τώρα
στη δομή του- ξεκινάει με ένα τραγούδι που αποδίδουν γέροντες κάτοικοι του χωριού
Λευκοπηγή Κοζάνης. Κατοικήθηκε το τελευταίο, σαν Βελίστι, από κυνηγημένους στα
χρόνια της τουρκοκρατίας Ηπειρώτες πρόσφυγες -ίσως γι’ αυτό στον ήχο τους οι
έστω δυσδιάκριτες πολυφωνικές μνήμες…
Ο κόσμος φκιάνουν
εκκλησιές, φκιάνουν και μοναστήρια,
φκιάνουν και
πετρογιόφυρα για να περνάει ο κόσμος…
Μόνο δύο οι στίχοι, αλλά αποκαλυπτικοί για τη θέση που
καταλάμβανε, τότε, ένα πέτρινο γεφύρι στη ζωή του ανθρώπου. Εξισώνεται, στη λαϊκή
αντίληψη, επίγεια σωματική προσπάθεια που υπηρετεί ένα πετρογέφυρο, με τη
μεταφυσική αναζήτηση, την ψυχική ισορροπία που οι εκκλησίες και τα μοναστήρια
εκφράζουν ή τάζουν. Επιπλέον, να μην το ξεχνάμε, τα πέτρινα γεφύρια
λειτούργησαν και σαν μέσα κοινωνικής καταξίωσης. Έτσι, ο απλός άνθρωπος, που τα
κατασκεύασε, τα χρησιμοποίησε, εξακολουθεί να τραγουδάει, συνειδητοποιώντας από
νωρίς την αξία τους επιμένει…
Εσένα τα λέγω ετούτα,
κι αν θέλεις άκουστα,
πάρε χαρτί και πένα
και κάτσε γράψε τα…
Κ
|
αρπός τούτης της προτροπής του και το δικό μου οδοιπορικό
στην Πίνδο. Όπου διαβαίνοντας πετρογέφυρα, πέρασα σε απέναντι όχθες…
Από τα 1400 τόσα πετρογέφυρα, που σε διάστημα 25 χρόνων
κατέγραψα στον ευρύτερο ηπειρώτικο χώρο, παρουσιάζω στην ταινία 24. Με λήψεις
κίνησης -περάσματα, προσεγγίσεις, φυγές- πιστεύω πως αντιπροσωπεύονται
ικανοποιητικά ο πλούτος κι η ποικιλία των μορφών τους…
Το ντοκιμαντέρ, σε κυκλική διαδρομή, κλείνει, όπως άρχισε,
με ένα τραγούδι. Πρόκειται για μια από τις εκατοντάδες καταγραμμένες στον
ελλαδικό χώρο παραλλαγές “του γιοφυριού της Άρτας”. Γυναίκες, πάντα από τη
Λευκοπηγή Κοζάνης, μοιρολογούν για τη θυσιασμένη γυναίκα του Πρωτομάστορα. Το
τραγούδι-μοιρολόι ακουγόταν όταν πέθαινε νεαρή παντρεμένη γυναίκα -να σημειωθεί
πως το όνομα του πρωτομάστορα
αντικαθιστούσαν με κείνο του άντρα της νεκρής!
Υπάρχει και υστερόγραφο: είναι αφιερωμένο στον πρωτομάστορα,
από την Πράμαντα των Τζουμέρκων, Κώστα Μπέκα που, στα 1866, με ένα τεράστιο
τόξο -ανοίγματος 40 μέτρων- μπόρεσε να γεφυρώσει τον Άραχθο! Δυστυχώς το
εντυπωσιακό γεφύρι του, το γεφύρι της Πλάκας, μεγαλύτερο μονότοξο στα Βαλκάνια,
κινδυνεύει σήμερα να καταποντιστεί στην τεχνητή λίμνη ενός ακόμα υδροηλεκτρικού
φράγματος. Η ανεξέλεγκτη εντός εισαγωγικών “ανάπτυξη” -αυτή που αποδίδει
προμήθειες- απειλεί τα τελευταία χρόνια και την Ήπειρο. Τι σημασία έχει αν στην
Ελλάδα του 21ου αιώνα το Συμβούλιο Επικρατείας είπε όχι! Το θέμα,
αφού ο υποψήφιος κατασκευαστής έχει το θράσος να επανέρχεται, παραμένει
επίκαιρο…
Πάντως, συμπερασματικά πια, τα πετρογέφυρα, όσα βέβαια δεν
απειλεί ο αχάριστος άνθρωπος -στην ορμή των ποταμών και την αγριότητα της φύσης
τα κατάφεραν-, θα συνεχίσουν να λειτουργούν, σύμβολα πια, σε μιαν άλλη
διάσταση, αυτή του θρύλου, να βιώνουν με αξιοπρέπεια τη μοναξιά τους μέχρι να
διαλυθούν εις τα εξ ων συνετέθησαν.
Σπύρος Μαντάς
Ας οδοιπορήσουμε στην Πίνδο
αλλάζοντας όχθες...
Τα πετρογέφυρα το νιώθουν,
χαίρονται και το ανταποδίδουν.
Ξεχνούν, έστω για λίγο,
τη μοναξιά τους...
ΒΙΝΤΕΟ:
Η ΜΟΝΑΞΙΑ
ΤΩΝ ΠΕΤΡΟΓΕΦΥΡΩΝ
Σκηνοθεσία:
Σπύρος Μαντάς
Παραγωγή:
Αρχείο Γεφυριών Ηπειρώτικων (ΑΓΗ)
Μουσική -μοιρολόγια
& γυρίσματα- Πέτρος Λούκας Χαλκιάς
Η μουσική για
το γεφύρι της Πλάκας του Μάνου Αναγνώστου
Τραγούδησαν κάτοικοι
-άνδρες & γυναίκες- από τη Λευκοπηγή Κοζάνης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου