Το γεφύρι Σάνδρεμος

ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΣΑΝΔΡΕΜΟΣ ή ΣΑΛΙΝ ΜΟΣΤ

Βρίσκεται στις ΒΔ παρυφές του Βέρμιου και κοντά στη λίμνη Όστροβο (Βεγορίτιδα), λίγο βορειότερα του ιστορικού χωριού Κατράνιτσα (Πύργοι).[1] Εκεί γεφυρώνει τον αριστερό, βορειοανατολικό κλάδο τού Ασπροπόταμου, που παρακάτω εκβάλει στη λίμνη. Εξυπηρέτησε τον παλαιό δρόμο που από τη Θεσσαλονίκη οδηγούσε στο Μοναστήρι (Μπίτολα) -μεγάλο του εδώ τμήμα ήταν, και εν μέρει παραμένει, καλντεριμωτό.

Πρόκειται για γεφύρι μονότοξο, θεμελιωμένο γερά σε βραχώδεις όχθες. Η καμάρα του, ημικυκλική με κύριο και αρκετά λεπτότερο διακοσμητικό διάζωμα θολιτών, ανοίγει 6.10 μ. Πάνω, ο καμπουρωτός έως στα 6.70 διάδρομος διάβασης, έχει συνολικό μήκος 22.00 μ. και πλάτος 2.80 -δεν φέρει προστατευτικές αρκάδες ή στηθαία.

Το γεφύρι, με βάση την τεχνοτροπία του, φαντάζει -και πρέπει να είναι- έργο της τουρκοκρατίας. Ωστόσο οι γύρω κάτοικοι, και όχι μόνο, φορτισμένοι από τις μη επαρκώς ερευνημένες αρχαιότητες και τους αρκετούς θρύλους της περιοχής, το θέλουν πολύ παλαιότερο -οι ίδιοι το αποκαλούν γεφύρι του Μεγαλέξαντρου. Συμβάλουν σε αυτό και οι αόριστες, μη αιτιολογημένες ονομασίες του: το μάλλον ρωμαϊκό Σάνδρεμος ή Σάνδρυμος, καθώς και το τουρκοσλαβικό Σαλίν μοστ (Σαλίν ˃ κυριώνυμο τουρκικό, moct = γεφύρι, στα σλάβικα). Ακούγεται και η εξής παράδοση για τον καλντεριμωτό δρόμο -αναπόσπαστο εξάρτημά του το γεφύρι-, που ξεκινούσε από το κοντινό Κάστρο και κατέληγε στον αρχαίο οικισμό Βεγόρα: «Της Βεγόρας ο Βασιλιάς, θαμπωμένος από τα κάλλη τής κόρης τού Άρχοντα του Κάστρου, της πανέμορφης Αννίτσας, την ζήτησε σε γάμο. Η πρόταση έγινε αμέσως αποδεκτή και οι προετοιμασίες για τη τελετή ξεκίνησαν. Μα πρώτα απ’ όλα, λιθόστρωσαν το δρόμο για να επικοινωνούν οι δύο περιοχές, για να περάσει και η γαμήλια πομπή πάνω σε άρματα. Από αυτήν λοιπόν την Αννίτσα, την Άνασσα του Κάστρου, πήρε και το όνομά του το χωριό, η  Καστράνισσα, που, σιγά-σιγά, κατέληξε Κατράνιτσα».

---

[1] Ο ημιορεινός οικισμός Πύργοι, παλιά Κατράνιτσα, σήμερα ανήκει στο νομό Κοζάνης, αλλά παλαιότερα στον καζά της Φλώρινας. Προπολεμικά υπήρξε μεγάλο σλαβόφωνο κεφαλοχώρι με 2.500 κατοίκους, στους οποίους είχαν ενταχθεί 139 οικογένειες Ποντίων, πρόσφυγες του 1923. Η αντίστροφη πορεία έμελλε να ξεκινήσει το 1944, μετά το τραγικό ολοκαύτωμα από τους Γερμανούς. Τότε ουσιαστικά έκλεισε μια μακρόχρονη ιστορική διαδρομή, που μαρτυρείται ως τις μέρες μας από αρχαία ανάγλυφα, πολλά νομίσματα, Μακεδονικούς τάφους, κι ένα κάστρο αναγόμενο στην εποχή του χαλκού. Λέγεται μάλιστα πως στην τοποθεσία Γκράντ (=πόλη, στα σλάβικα) λειτούργησε στην ελληνιστική και υστερορωμαϊκή περίοδο οχυρωμένος οικισμός, προκειμένου να ελέγχει τον δρόμο που από την Εορδαία οδηγούσε στην κάτω Μακεδονία. Πάντως αποδεδειγμένα στην τουρκοκρατία αναπτύχθηκε τόσο πολύ εδώ ο τόπος, που οι ίδιοι οι κατακτητές τον αποκάλεσαν “Κιουτσούκ Σταμπούλ”, δηλαδή μικρή Κωνσταντινούπολη. 

---------------------------------------------------
Γεωγραφικά στοιχεία γεφυριού: Ν 40 ̊  40΄ 50.23΄΄  Ε 21 ̊  50΄ 22.18΄΄  Υψ. 651 μ.
Νο καταγραφής / αρχειοθέτησης: .. (  )
-----------------------------------------------------

 

Μαγνητοσκόπηση: Σπύρος Μαντάς / 13.5.2016
Παραγωγή: Αρχείο Γεφυριών Ηπειρώτικων