Ένας γεφυράς στην Περσία

Ένας γεφυράς στην Περσία!

Δημήτρης Ζαφείρης (1906-1990)

Β

λέπεις αυτή ΄δω; Απ’ τη Δαμασκό είναι. Είμαι και εγώ μέσα. Ολόκληρος. Τι κάναμαν εκεί; Περνούσαμαν, πηγαίναμαν στην Περσία. Δουλεύαμαν εκεί. Φτιάχναμαν γαλαρίες, γέφυρες, σιδηροδρομική γραμμή. Αυτός ζει. Τούτος ΄δω, Απόστολος Ζγολόμπης. Τούτος πέθανε. Και τούτος πέθανε προχτές, δεν έχει δεκαπέντε μέρες. Ετούτος είναι ο Βασίλης ο Παγώνης. Ετούτος είναι ο Δημήτριος Βουντής…

   Καθίσαμαν τέσσερις μέρες στη Δαμασκό, όσο να σχηματιστεί η φάλαγγα να περάσουμε την έρημο και να πάμε στη Βαγδάτη. Το ΄35. Ναι…

   Εδώ, αυτή, είναι γέφυρα στη Περσία. Αυτοί χτίστες. Εδώ είναι Τόλης Τόσκος, Αλέξης Τσουράκης. Είναι στο γηροντοκομείο κάτω…

Χτίζοντας τη γέφυρα Γκιρντανέ.

  

 Γεφύρια; Φτιάξαμαν στην Περσία πολλά. Πέτρινα γεφύρια. Μεγάλα γεφύρια. Μεγάλο άνοιγμα. Εικοσιπέντε, τριάντα μέτρα ύψος. Με καμάρα. Άλλα ήσαν με το μιρκέζι, άλλα ήσαν αμπασωτά, χαμηλά, όπως έπαιρνε η σιδηροδρομική γραμμή δηλαδή. Τι είναι το μιρκέζι; Όταν μια γέφυρα έχει δυο μέτρα άνοιγμα, έχει ένα μέτρο μιρκέζι, ενώ η αμπασωτή έρχεται στους εξήντα πόντους, στους εβδομήντα πόντους…

   Να αυτή είναι στο μιρκέζι, του Φρόντζου στην Κόνιτσα, δηλαδή το άνοιγμα εδώ είναι…πενήντα μέτρα, το ύψος είναι εικοσιπέντε μέτρα, και έρχεται στο μιρκέζι, κύκλος…

    Όταν αρχινάει ο χτίστης για να δουλέψει, να χτίσει, για να γυρίσει το θόλο, να ρίξει τα πρώτα βάρη εκεί πέρα, εδώ στη μέση βάναν ένα ράμμα. Και αρχινάει. Παίρνει το ράμμα από δω και το τραβάει εκεί. Η πέτρα δε θα πάει ψηλότερα από το ράμμα. Όπου βγει το ράμμα. Εκεί θα βγει; ψηλότερα θα βγει; θα πάει με το ράμμα. Όπου βγει το ράμμα. Όλες τις πέτρες αυτές. Σαν διαβήτης. Τα πρώτα βάρη που ρίχνει στη γέφυρα, εκεί πέρα. Μετά συνεχίζει, δηλαδή το κλειδί εδώ πάνω. Κατάλαβες; Αυτή η γέφυρα φεύγει απ’ το μιρκέζι, είναι ψηλότερη. Κατάλαβες; Την έχουν πιο ψηλότερη…

   Αν είχα φτιάξει εγώ γεφύρια; Ένα μονάχα; Εκεί στην Περσία, σε τρεις γέφυρες εργάστηκα. Και σε αμπασωτή και σ’ αυτή με το μιρκέζι. Και σε γαλαρίες. Σε τρεις γαλαρίες εργάστηκα. Έκανα εκεί δέκα χρόνια. Μάλιστα…

   Εδώ, τις απόκριες εδώ. Ο μεσαίος λέγεται Αντρέας Μπίντης. Τούτος είμαι εγώ. Ετούτος είναι Απόστολος Σμπρόμπης. Αυτός είναι πεθαμένος, αυτός πεθαμένος, αυτός πεθαμένος και τούτος ζει ακόμα. Κατάλαβες; Ένας, δυο, τρεις, τέσσερις στη ζωή, οι άλλοι πεθαμένοι…

   Στην Περσία και εδώ. Σ’ ένα μέρος έξω στην ερημιά, δεν ήταν πόλη. Συγκεκριμένα λεγόταν, ο τόπος εκεί, Μπαβίς. Εκεί φτιάξαμαν μια γαλαρία και μια γέφυρα. Είχαν τα μέσα εκεί. Οι εταιρείες μας σέρβιραν το υλικό. Εγώ δεν κουνιόμουνα από πάνω, απ΄ το καλούπι. Κατάλαβες; Όπως ήταν έτσι το καλούπι δηλαδής, καθόμουνα ή στο πρώτο, ή στο δεύτερο, ή στο κλειδί απάνω, για να ρίξουν τα πρώτα βάρη. Κατάλαβες;

Ο Δ. Ζαφείρης στην Περσία με 2 άλλους

Ή

ταν 25 Οκτώβρη του 1986, ψηλά, στην Πυρσόγιαννη της Κόνιτσας, και μας μιλούσε ο Δημήτρης ο Ζαφείρης. Βρισκόμαστε στο μικρό μουσείο του χωριού, κοιτάζοντας φωτογραφίες στον τοίχο και άλλα εκθέματα, κι ο μάστρο-Τάκης, με κρυφή περηφάνια που μαρτυρούσαν μόνο τα μάτια του, μας ξεναγούσε στον κόσμο των παλιών μαστόρων. Από τα πρώτα μαστοροχώρια της πέτρας η Πυρσόγιαννη, ένας από τους τελευταίους άξιους τεχνίτες της ο Δημήτρης ο Ζαφείρης.

   Είχε γεννηθεί το 1906, τρίτο στη σειρά παιδί, από τα τέσσερα που απόκτησαν ο Λάμπρος Σάνδρας -αργότερα θα αλλάξει το επίθετό του σε Ζαφείρη- και η Ευανθία Γκουντή. Πάππο προς πάππου- το λέγαν όλοι στο χωριό- οι Σανδραίοι υπήρξαν μαστόροι καλοί, με δουλειές μάλιστα και στο Άγιο Όρος. Όμως φαίνεται πως τα πράγματα πήγαιναν να αλλάξουν. Το πρώτο αγόρι, ο Κώστας, έγινε ζαχαροπλάστης, το δεύτερο, ο Θόδωρος, πήγε κυρατζής, αγωγιάτης δηλαδή, το τρίτο -που τώρα μεγάλος, θυμόταν- ο Τάκης, άρχισε να δουλεύει τσαγκάρης, ενώ το τέταρτο, που αργότερα γεννήθηκε, ήταν κορίτσι, η Ελένη. Τελικά, η παράδοση της οικογένειας στη μαστορική έμελλε να συνεχιστεί τουλάχιστον για άλλη μια γενιά. Γιατί το περιβάλλον της Πυρσόγιαννης, εκείνα τα χρόνια, εξακολουθούσε να επιδράει ακόμα καθοριστικά στον επαγγελματικό προσανατολισμό των νέων της.

   Αφορμή πάντως να εγκαταλείψει ο νεαρός Τάκης τα παπούτσια, ήταν μια βαθιά πληγή απ΄ το σουβλί στο χέρι του. Σχεδόν αμέσως τότε, μαζί με τον αδερφό του Θόδωρο, που στο μεταξύ είχε σταματήσει τα ταξίδια με τα ζώα, ακολούθησε την παρέα του πατέρα του στο Ζαγόρι, όπου έχτιζε χρόνια. Εκεί, κοντά του, έμαθε να πελεκάει με τέχνη, έγινε πελεκάνος πρώτος.

   Θα συνεχίσει και μεγάλος, μόνος του, να δουλεύει στο Ζαγόρι, κυρίως στο κεντρικό. Θα δουλέψει ύστερα και στη περιοχή του Βουτσαρά, ενώ μετά το 1960 θα βρεθεί, πάντα χτίζοντας, γύρω από τα Γιάννενα -στον Αι-Γιώργη της πλατείας Πάργης, μέσα στο κάστρο, στο Μπιζάνι, στο Πέραμα.

   Το ταξίδι, όμως, που θα τον σημαδέψει ανεξίτηλα -εμπειρία ζωής- είναι ο πηγαιμός του -προπολεμικά- στην Περσία. Θα ταξιδέψει μαζί με άλλους μαστόρους της περιοχής του, αλλά και από τα Ζουπάνια. Έμεινε εκεί και δούλεψε κοντά δέκα χρόνια, χτίζοντας, ανάμεσα στα άλλα, ακόμη και γεφύρια. Για τα τελευταία, πάντα ήθελε να μιλάει, κρυφοκαμαρώνοντας, όπως άλλωστε έκανε και κείνο το βράδυ του 1986 διηγώντας τα σε μας.

  

Ο

 Δημήτρης Ζαφείρης πέθανε στα Γιάννενα το 1990. Πίσω του άφησε, από το γάμο του με τη Φωτεινή Κυριαζή, τρία παιδιά: τη Μαριάνθη, τη Βασιλική και τον Θωμά. Άφησε, όμως, δικαιολογημένα, και φήμη καλού μάστορα, Πυρσογιαννίτη καλού μάστορα. Έχει ιδιαίτερη σημασία αυτό…!