Παπαδάτες Πρέβεζας
ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ ΣΤΟΥ “ΚΑΓΚΕΛΑΡΗ” ΤΟ
ΧΟΡΟ
Ο
|
ι Παπαδάτες, χωριό της λεγόμενης Λάκκας Λελόβου, βρίσκεται
βορειοανατολικά της Πρέβεζας. Δεν είναι γνωστή η εποχή ίδρυσής του, σίγουρα
όμως υπήρχε -ιστορικά τεκμηριώνεται- στις αρχές της τουρκοκρατίας. Υπήρξε
ιμπλιάκι, δηλαδή κεφαλοχώρι, με
περιορισμένη αυτονομία και αυτοδιοίκηση. Μάλιστα με προτροπή του Κοσμά του Αιτωλού
λειτούργησε από το 1779 σχολείο που συντηρούσαν οι ίδιοι οι κάτοικοι. Όμως στα
χρόνια του Αλή πασά, όπως όλη η Λάκκα, με υποσχέσεις, απειλές και τελικά
εξαναγκασμό, μετατράπηκε σε τσιφλίκι, για να επανέλθει στο πρότερο καθεστώς
μετά την εξόντωση του βεζίρη.
Σε όλα αυτά τα χρόνια, παρηγοριά
και συνάμα καλυμμένη ενθάρρυνση για τους κατοίκους, στάθηκε ένα έθιμο που
λάμβανε και εξακολουθεί να λαμβάνει χώρα τις μέρες του Πάσχα -η αρχή του
χάνεται μέσα στους αιώνες.
Πρόκειται για τον λεγόμενο Καγκελάρη, μια σειρά τραγουδιών που
λέγονται και χορεύονται από όλους τους ντόπιους, άντρες και γυναίκες, τις μέρες
που ακολουθούν το Πάσχα (εβδομάδα Διακαινησίμου), με κορύφωση την Παρασκευή της
Λαμπρής (Ζωοδόχου Πηγής). Εκείνη την ημέρα, στο Μεσοχώρι και γύρω από την
εκκλησία, πιάνονται στο χορό, τραγουδώντας χωρίς συνοδεία μουσικών οργάνων, όλοι
οι κάτοικοι με συγκεκριμένη σειρά: πρώτα οι παπάδες, μετά οι γέροι, οι μεγάλοι
άντρες, οι νέοι, για να ακολουθήσουν στη συνέχεια οι γριές, οι παντρεμένες
γυναίκες, οι αρραβωνιασμένες, οι ελεύθερες, τα κορίτσια και στο τέλος όλα τα
μικρά παιδιά.
Ο χορός κινείται κυκλικά. Οι χορευτές πλέκουν τα χέρια τους, έτσι ώστε
τα δάχτυλα καθενός να είναι περασμένα στα δάχτυλα του διπλανού. Αλλά και οι
αγκώνες πρέπει να είναι πλεγμένοι με τους αγκώνες των διπλανών. Σχηματίζουν
ημικύκλιο γύρω στην πλατεία του χωριού…
Όταν ολοκληρωθεί το δέσιμο των χορευτών, οι πρώτοι, οι γεροντότεροι
αρχίζουν το τραγούδι. Τραγουδούν πρώτα σε στάση. Επαναλαμβάνουν αντιφωνικά οι
νεότεροι…
Με την επάνοδο της σειράς στους γεροντότερους ξεκινάει και ο χορός, τα
πρώτα βήματα. Το πλήθος των χορευτών, που μερικές φορές φτάνει τις εκατοντάδες,
κινείται ρυθμικά, πειθαρχημένα, ζώντας το τραγούδι και την κίνηση. Κίνηση, που
πατάει δυνατά και ρυθμικά το χώμα και, κατά την παράδοση, συμβόλιζε το πάτημα
της σκλαβιάς, το πάτημα της τυραννίας...
Όταν ο χορός αποκτήσει αυτή τη σπάνια αρμονία που διαθέτει, τότε οι δύο
πρωτοχορευτές αποσπώνται από τις θέσεις τους στο ημικύκλιο και με επιτόπια
ανάλαφρα χοροπηδήματα δίνουν μια αέρινη εικόνα στο χορό...[1]
Τα τραγούδια που συνιστούν τούτη
την ιδιόρρυθμη τοπική γιορτή είναι δέκα οχτώ στον αριθμό, με ιστορικό,
κοινωνικό και θρησκευτικό περιεχόμενο -τουλάχιστον όσα διασώθηκαν έως τις μέρες
μας.
Το τελευταίο τραγούδι, το “τέτοια
ώρα ήταν εψές, τέτοια και παραπροψές”, αλλιώς και “Καγκελάρης”, είναι αυτό που
έδωσε την ονομασία σε όλο το μουσικοχορευτικό δρώμενο. Είναι εκείνο που, στην
κορύφωση του εθίμου, οδηγεί στα διπλά και τριπλοκαγκελίσματα, στο “δίπλωμα” του
χορού, όπως αποκαλείται από τους ίδιους τους Παπαδιώτες.
Προτελευταίο τραγούδι -η σειρά
τους δεν αλλάζει ποτέ- ακούγεται το γνωστό μας “του γεφυριού της Άρτας”. Μόνο
όμως την Παρασκευή τραγουδιέται και χορεύεται αυτό -όχι τις προηγούμενες
ημέρες.
Έχει τον δικό του, αποκλειστικό
μουσικό σκοπό, με μελαγχολικό, θρηνητικό ύφος, όπως συνάδει στην τραγική
ιστορία που αφηγείται, στο περιεχόμενο των στίχων του.
Οι τελευταίοι δεν είναι, παρά
εκείνοι που συνιστούν το γνώριμο τραγούδι του Νικόλαου Πολίτη -το πιθανότερο να
αντικατάστησαν τοπική παραλλαγή. Συμπληρώνονται όμως με φράσεις, τσακίσματα,
που αναδεικνύουν την συγκεκριμένη παραλογή, τουλάχιστον μελωδικά, σε μοναδική,
αποκλειστικά τοπική έκφραση. Να ειπωθεί, τέλος, πως αν και μεγάλο σε διάρκεια
το τραγούδι, οι επαναλήψεις είναι ιδιαίτερα πολλές -το κάθε ημιστίχιο ακούγεται
τουλάχιστον τέσσερις φορές. Η αντιφωνία, με τη διαφορά βάθους που επιτυγχάνεται
εξ αιτίας της σημαντικής μεταξύ των τραγουδιστών-χορευτών απόστασης (είπαμε η
συμμετοχή είναι μεγάλη), δημιουργεί φορτισμένη ατμόσφαιρα, επιβλητικού ύφους,
ταιριαστή στην ωμότητα του μύθου.
Σαράντα πέντε μάστοροι -ματάκια, ματάκια,
άντε κι εξήντα μαθητάδες -ματάκια λιγωμένα,
κι εξήντα μαθητάδες -με λίγωσαν και μένα…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου