√ Τι είναι το "Αρχείο Γεφυριών Ηπειρώτικων"

 Αρχείο Γεφυριών Ηπειρώτικων  

 (Α.Γ.Η.)   

Ένα πανόραμα των γεφυριών της Πίνδου, 

των μυστικών 

και της τέχνης τους…

Το Αρχείο Γεφυριών Ηπειρώτικων (Α.Γ.Η.) δημιουργήθηκε το 1990.

Σκοπός: η καταγραφή, μελέτη και προβολή των πέτρινων γεφυριών της ευρύτερης περιοχής της Ηπείρου (Πίνδου).

Το υλικό, που από το 1982 είχε αρχίσει να συλλέγεται, ταξινομείται έκτοτε και μελετάται με τέτοιο τρόπο, ώστε να προβάλει ανάγλυφη, σ’ όλες της δηλαδή τις διαστάσεις και παραμέτρους, η εικόνα των πετρογέφυρων του συγκεκριμένου χώρου -ιστορική, αρχιτεκτονική, κατασκευαστική, οικονομική, κοινωνική, λαογραφική, πολιτιστική.

Το Αρχείο συνεργάζεται με το Κέντρο Μελέτης Πέτρινων Γεφυριών (ΚΕΜΕΠΕΓ).

Ειδικότερα, οι σκοποί του ΑΓΗ καθορίζονται:   

√ Αναζήτηση, εντοπισμός και καταγραφή (αποτύπωση - φωτογράφιση - βιντεοσκόπηση) όλων των πέτρινων τοξωτών γεφυριών της Πίνδου. Συμπεριλαμβάνονται και γεφύρια που δεν υπάρχουν πια, αρκεί να τεκμηριώνεται απόλυτα η ύπαρξή τους.

√ Συλλογή οποιασδήποτε σχετικής με αυτά πληροφορίας, είτε με επιτόπια έρευνα (πρωτογενές υλικό), είτε με βιβλιογραφική αποδελτίωση (δημοσιευμένο υλικό).

√ Καταχώρηση, επεξεργασία και μελέτη του συλλεγμένου υλικού βάσει συγκεκριμένου σχεδίου (Δομή Αρχείου: Μνήμη - Υποστήριξη - Μελέτη). Δημιουργία Μητρώου γεφυριών.

√ Συλλογή υλικού (συνεντεύξεων και φωτογραφιών) για τους δημιουργούς -μαστόρους.

√ Ηχογραφήσεις - βιντεοσκοπήσεις, επιτόπου, όλων των ελληνικών παραλλαγών “του γιοφυριού της Άρτας”, αλλά και των βαλκανικών παράλληλων.

√ Δημιουργία ειδικής -έντυπης και ηλεκτρονικής- βιβλιοθήκης: βιβλία ελληνικά και ξένα με αποκλειστικό τους αντικείμενο τα πετρογέφυρα, περιοδικά και εφημερίδες με εκτεταμένη αναφορά σε αυτά, όλα τα δημοσιεύματα για την ηπειρωτική γεφυροποιία.

√ Εκδόσεις βιβλίων και λοιπών σχετικών εντύπων. Παραγωγή ηχητικού και οπτικού υλικού (CD ήχου, CD-R, DVD/Bίντεο).

√ Συμβολή στην προστασία, προβολή και διάσωση των πέτρινων γεφυριών, μέσω ευαισθητοποίησης του κοινού και αρμόδιων φορέων: οργάνωση ημερίδων, λειτουργία εκθέσεων, πραγματοποίηση διαλέξεων, αρθογραφία στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο, παρεμβάσεις στον ηλεκτρονικό.

Χώρος έρευνας, όπως ειπώθηκε, άρα προέλευσης του υλικού, είναι η περιοχή της Πίνδου -εδώ το περισσότερο υλικό, εδώ και το καλύτερο! Ο όρος “Ηπειρώτικα γεφύρια” -να διευκρινιστεί-  χρησιμοποιείται όχι μόνο για να δειχθεί η προέλευση των συγκεκριμένων κτισμάτων, αλλά και, κυρίως, η τεχνοτροπία τους. Αφορά λοιπόν τα γεφύρια όλης της Πίνδου που διαθέτουν κοινά χαρακτηριστικά ικανά να συγκροτούν ρυθμό. Άλλωστε, απ’ τους ίδιους μαστόρους χτίστηκαν, χωρίς αυτό, βέβαια, να αποτελεί τη μοναδική αιτία της ιδιαίτερής τους ταυτότητας -οι Ηπειρώτες μαστόροι δούλεψαν και αλλού με εντελώς διαφορετικά αποτελέσματα. Πάντως, έτσι ή αλλιώς, τουλάχιστον για εκείνα τα χρόνια, ο αλληλοεπηρεασμός ανθρώπου και χώρου πρέπει να θεωρείται δεδομένος. Ειδικά ο λαϊκός τεχνίτης, περισσότερο γήινος, αντλεί δυνατότητες, έμπνευση, άμεσα απ’ το περιβάλλον του. Και …επιστρέφει ανάλογα.

Πιστεύουμε πως η καλύτερη τέτοια αμφίδρομη σχέση επηρεασμού -με καταλυτικό  ρόλο στις όψεις των πραγμάτων- εκδηλώθηκε στην Πίνδο! Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, τα πέτρινα γεφύρια της, αφού οι μορφές των τελευταίων, στην ουσία, δεν κάνουν τίποτα άλλο παρά να μιμούνται τις γύρω βουνοκορφές…

                                                                                                                                              

Να γίνουμε όμως πιο συγκεκριμένοι ως προς το χώρο και το χρόνο έρευνας και μελέτης.

Βασικό κριτήριο για οριοθέτηση του χώρου αποτελεί το εδαφικό ανάγλυφο, που στην εποχή του, αρκετά παλιά, μπορούσε να διαμορφώνει ανθρωπογεωγραφική ενότητα με ιδιαίτερη πολιτισμική χροιά -δεν είναι τυχαίο πως τότε και φυλετικά η περιοχή πρέπει να ήταν ενιαία.

Ξεκινάμε απ’ την Αμφιλοχία, τον Αμβρακικό κόλπο, φτάνοντας βόρεια μέχρι τον ποταμό Σκούμπη, τον Γενούσο των Αρχαίων που χρησιμοποίησε για τη διέλευσή της και η Εγνατία. Δυτικά, κλείνει η θάλασσα -Ιόνιο και Αδριατική-, ενώ ανατολικό όριο, θεωρούμε τη νοητή γραμμή που σχηματίζουν οι πρωτεύουσες των διπλανών της Ηπείρου νομών, αφού εκεί, πραγματικά και πολιτισμικά, σβήνει η Πίνδος (Αμφιλοχία - Καρπενήσι - Καρδίτσα - Τρίκαλα - Γρεβενά - Καστοριά - Φλώρινα - Ελμπασάν - Δυρράχιο). 

Άρα, πέρα από τους 4 νομούς της Ηπείρου και το βόρειο τμήμα της -σήμερα στην Αλβανική επικράτεια- περιλαμβάνονται στο χώρο έρευνας και περιοχές -είναι Πίνδος- όπως ο Βάλτος της Αιτωλοακαρνανίας, τα Ευρυτανικά και Θεσσαλικά Άγραφα, ο Ασπροπόταμος και τα Χάσια, πεδινά τμήματα των Τρικάλων και της Καρδίτσας (Καραγκουνοχώρια), μέρη των Γρεβενών (κυρίως τα λεγόμενα Κουπατσοχώρια), το Βόιο Κοζάνης και, τέλος, τα ορεινά της Καστοριάς και Φλώρινας (Κορέστια - Βίτσι).

Χρονικά βέβαια όρια δεν τέθηκαν. Η πέτρα, σαν αναγκαίο υλικό δόμησης, καθόρισε και το εύρος της καταγραφής. Έτσι, η χρονική μας αφετηρία χάνεται στα βάθη των αιώνων -τεκμηριωμένες χρονολογήσεις έχουμε απ’ τις αρχές του 16^ου-, η δεκαετία του 1950, με την εισβολή του τσιμέντου, σηματοδοτεί το τέλος.  

Σ’ αυτόν τον αχανή -απ’ τις δυσκολίες μετακίνησης- χώρο, στους σκοτεινούς - ιστορικά τα αίτια- αιώνες, ψάξαμε, εντοπίσαμε, καταγράψαμε και μελετήσαμε ένα μεγάλο αριθμό πέτρινων τοξωτών γεφυριών. Είναι τόσες και τέτοιες τούτες οι κατασκευές, που επιτρέπουν με σιγουριά να συμπεράνουμε για την πορεία της λαϊκής γεφυροποιίας στη χώρα μας -μοναδικής, αφού για τους γνωστούς λόγους έντεχνη δεν υπήρξε.

 Και μερικά ακόμη, διευκρινιστικά, για τη δομή του Αρχείου.

Όπως ειπώθηκε, τη συνιστούν τρία μέρη:

•  Μνήμη. Αποτελεί το μητρώο των γεφυριών. Εδώ καταχωρούνται όλα εκείνα που συνθέτουν την ταυτότητα κάθε πετρογέφυρου -ονομασία, θέση (χάρτης), ποτάμι, έτος χτισίματος, δωρητής, δαπάνη, μορφή και διαστάσεις (σχέδιο), ιστορικό, φωτογραφίες, βίντεο. Μέχρι στιγμής η καταγραφή πλησιάζει τις 1500 κατασκευές -σωζόμενες ή μη- και η έρευνα συνεχίζεται.

• Υποστήριξη. Περιέχει υλικό ενισχυτικό της Μνήμης. Ερωτηματολόγια, αλληλογραφία, βιογραφικά δωρητών, παλιές καρτ-ποστάλ, θρύλοι και παραδόσεις, τραγούδια, ανακηρύξεις διατηρητέων μνημείων, φωτογραφίες και συνεντεύξεις μαστόρων, συμφωνητικά, ζωγραφικοί πίνακες, λογοτεχνικά και θεατρικά έργα, βιβλιογραφία, πλήθος άλλων στοιχείων, εμπλουτίζουν, συμπληρώνουν την εικόνα που μέσω της Μνήμης αποκτήθηκε. Να σημειωθεί πως εδώ, ειδικότερα, η πληθώρα του υλικού που έχει προκύψει για τους Μαστόρους και για το Γεφύρι της Άρτας, κάνει τα τελευταία να λειτουργούν ως παραρτήματα του Αρχείου.

• Μελέτη. Εκμεταλλεύεται τις πολλές πληροφορίες της Μνήμης και της Υποστήριξης, για να ερευνηθούν επιμέρους θέματα, διεκπεραιωθούν συνθετικές εργασίες. Παραδείγματα: ονοματολογία, λειτουργία του τόξου, τύποι και παραλλαγές, κόστος κατασκευής, συμβολή στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη του τόπου, ρίζες της λαϊκής γεφυροποιίας, τεχνική και αισθητική πρόοδος μέσω της εμπειρίας, αποδημία και οικοδομική, κατασκευή σαν κάλυψη ψυχολογικής, κοινωνικής  ανάγκης κ.λπ.

Σημειώσεις Ξενάγησης

√  Στην αριστερή στήλη ενημερώνεστε για το Αρχείο Γεφυριών Ηπειρώτικων (Δράσεις, Συνεντεύξεις, 
     Κυκλοφορίες βιβλίων μας κλπ) και για άλλα σχετικά.
√  Στη δεξιά στήλη μπορείτε να δείτε Γεφύρια της Πίνδου, Νέες Αναρτήσεις (τις πιο πρόσφατες), 
    Από και Για Γεφύρια, Προτεινόμενα θέματα (αντιπροσωπευτικές του blog μας αναρτήσεις).
√  Στο κάτω μέρος της σελίδας υπάρχουν όλες οι αναρτήσεις -με ένα κλικ ταξιδεύετε... 

Σπύρος Μαντάς / Αρχείο Γεφυριών Ηπειρώτικων (Α.Γ.Η.)

Ηλία Ζερβού 50

11144 Αθήνα.

Τηλ. & Fax: 210 2010659
Κιν.              6938121276

E-mail: κλικ στο κόκκινο >>> sp_mantas@hotmail.com

          

Ιστότοποι:

Youtube / About Bridges:  
http://www.youtube.com/gefirimost

Facebook / Γεφύρια & απέναντι όχθες
https://www.facebook.com/arhiogefirion