Ελευθεροτυπία, 21 Νοεμβρίου 2000

ΘΕΛΕΙ ΚΑΙ ΡΩΤΗΜΑ…

…ΔΙΟΤΙ, πριν από λίγες  μέρες με πρωτοβουλία του ιδρύθηκε το Κέντρο Μελέτης Πέτρινων Γεφυριών.

…Διότι, είναι εκπαιδευτικός αλλά από το 1982 ασχολείται συστηματικά με την έρευνα και την καταγραφή πέτρινων γεφυριών.

…Διότι, μόνο στην Πίνδο, την ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, της Δυτικής Θεσσαλίας και των Αγράφων έχει καταγράψει περί τα 560 πέτρινα τοξωτά γεφύρια φτιαγμένα με τη λαϊκή αρχιτεκτονική.

…Διότι, σκοποί του Κέντρου που προεδρεύει ο εκπαιδευτικός Σπύρος Μαντάς είναι η καταγραφή των πέτρινων γεφυριών σε όλον τον ελλαδικό χώρο, η μελέτη και η διάσωσή τους.

Τα πέτρινα γεφύρια

έχουν τη δική τους

ιστορία

- Τι σας κέντρισε το ενδιαφέρον στα πέτρινα γεφύρια;

«Η λιτότητα της μορφής τους, η ασυμμετρία και η πλαστικότητά τους, όλα συνέπεια της λαϊκής τεχνοτροπίας τους. Οι κατασκευαστές τους εξ ανάγκης οδηγήθηκαν σ’ αυτή τη λύση γιατί τους έλειπε η επιστημονική κατάρτιση, ώστε να καταφύγουν στις γνωστές μας μορφές.

Πρώτα ασχολήθηκα με τα γεφύρια της Ηπείρου, που θεωρείται και είναι κατά κύριο λόγο η γενέτειρα των λαϊκών μαστόρων που τα δημιούργησαν. Η ενασχόληση με τα γεφύρια μού έδωσε τη δυνατότητα να ανιχνεύσω τους εμπορικούς δρόμους των καραβανιών, αλλά και σε άλλο επίπεδο να γνωρίσω τους ανθρώπους και το τοπίο της Ηπείρου».

- Πολλοί θεωρούν ότι τα πέτρινα γεφύρια είναι σχεδόν όλα ίδια…

«Κάθε γεφύρι “διαμόρφωσε” τη δική του ταυτότητα τουλάχιστον μορφολογικά, από τον αριθμό, τη διάταξη και το μέγεθος των τόξων.  Για παράδειγμα εκτός από τα “κανονικά” τόξα (καμάρες) υπάρχουν και τα λεγόμενα “ανακουφιστικά” που είναι ουσιαστικά παράθυρα, για να μην εμποδίζεται η αυξημένη ροή του νερού στις πλημμύρες και να απελευθερώνεται κατά κάποιον τρόπο ο δυνατός αέρας.

Υπάρχουν βέβαια και οι διαφοροποιήσεις από περιοχή σε περιοχή, που οφείλονται τόσο στο ανάγλυφο του εδάφους όσο και στα υλικά κατασκευής».

- Δηλαδή;

«Τα ποτάμια στην Ήπειρο, λόγω του ανάγλυφου του εδάφους και των ψηλών βουνών, δημιουργούν στενές κοίτες. Έτσι, συνήθως συναντάμε μονότοξα γεφύρια, που κατασκευάζονται από σχιστόλιθο. Αντιθέτως, στη Θεσσαλία, που έχουμε πεδιάδες, συναντάμε πολύτοξες κατασκευές, συνήθως από πωρόλιθο, ασβεστόλιθο κ.ά.».

- Κατά καιρούς έχουν ειπωθεί διάφοροι θρύλοι για τα γεφύρια, με πιο γνωστή την παραλογή του γεφυριού της Άρτας…

«Οι λαϊκοί τεχνίτες δεν χρησιμοποιούσαν τσιμέντο ή σίδερο. Για να γεφυρωθεί ένα άνοιγμα έπρεπε να σηκωθεί η κατασκευή πολύ ψηλά. Όσες φορές οι τεχνίτες επιχείρησαν να γεφυρώσουν ποτάμια με χαμηλά μη ημικυκλικά τόξα, είχαν καταρρεύσεις των κατασκευών. Ο θρύλος του γεφυριού της Άρτας δεν απέχει τόσο από την πραγματικότητα. Η κατασκευή του ήταν ιδιαίτερη δύσκολη, επειδή είναι χτισμένο σε πεδιάδα. Υπάρχουν μαρτυρίες για καταρρεύσεις άλλων γεφυριών ακόμη και στα εγκαίνια».

- Στόχοι του Κέντρου Μελέτης Πέτρινων Γεφυριών;

«Δεν γνωρίζουμε ακόμη πόσα και πού είναι τα πέτρινα γεφύρια στην Ελλάδα. Δεν υπάρχει επίσημη καταγραφή. Χρειάζεται να φωτογραφηθούν, να αποτυπωθούν και γενικά να μελετηθούν. Μεγάλος αριθμός γεφυριών της Πίνδου έχει καταγραφεί από μένα, αλλά ο στόχος μας είναι η μελέτη να επεκταθεί σ’ όλη την Ελλάδα και σε όλα τα επίπεδα: Ιστορία, Ζωγραφική, Λογοτεχνία, Εμπόριο… Ο Καζαντζάκης, ο Θεοτοκάς, ο Βρεττάκος καθώς και άλλοι Έλληνες και Βαλκάνιοι συγγραφείς έχουν εμπνευστεί κι έχουν γράψει θεατρικά έργα αξιοποιώντας το θρύλο του εντοιχισμού και με το Κέντρο Μελέτης επιδιώκουμε ν’ ανιχνεύσουμε αυτές τις πτυχές των γεφυριών και βέβαια να τα διασώσουμε».

ΑΝΝΑ ΣΤΕΡΓΙΟΥ