URE, E
ZEZA URE!
ΓΙΟΦΥΡΙ, ΜΑΥΡΟΓΙΟΦΥΡΟ!
Ένα αλβανικό παράλληλο "του γεφυριού της Άρτας"
από το χωριό Sulaj,
περιοχή Μπεράτι (Αλβανία).
Ο
|
ι παραλλαγές της αλβανικής μπαλάντας με θέμα της τον
εντοιχισμό της γυναίκας του μάστορα, καταγραμμένες όχι μόνο στη σημερινή
επικράτεια της χώρας αλλά όπου ζουν, ή ζούσαν, Αλβανοί -Κόσοβο, Μαυροβούνιο,
κράτος των Σκοπίων, μέρη της δικιάς μας Ηπείρου- είναι πολλές. Ο ερευνητής Zihni Sako, το 1966 που δημοσίευσε
σχετική μελέτη,[1] τις ανεβάζει σε 150. Από
τότε βέβαια ο αριθμός τους αυξήθηκε σημαντικά. Να πούμε πως, όλες τους, έχουν
πρότυπο την μπαλάντα “ο καλιάς της Ροζάφας”, τραγούδι που αναφέρεται στο
επιβλητικό κάστρο της Σκόδρας κοντά στα βόρεια σύνορα του σημερινού κράτους.
Στις άλλες παραλλαγές το κτίσμα
ποικίλλει -κάστρο, γεφύρι, εκκλησία-, αλλά καταγράφονται διαφοροποιήσεις,
μικρές ή μεγαλύτερες, και στην όλη εξέλιξη της υπόθεσης του τραγουδιού,
καθιστώντας το τελικά από τόπο σε τόπο πολύ ενδιαφέρον.
 |
| Με την οικογένεια Suli στο Perondi της Κουτσόβα |
Να τονίσουμε πως και με τούτη την
παραλλαγή αποδεικνύεται, για άλλη μια φορά, η παλαιότητα του συγκεκριμένου
τραγουδιού. Ακούγεται σε όλη τη βαλκανική, ανεξαρτήτως φυλής, γλώσσας και
θρησκείας -μόνο οι φυλετικά Τούρκοι δεν το λένε. Οι γηγενείς λοιπόν Βαλκάνιοι το
τραγουδούσαν ανέκαθεν, ακόμη και οι μουσουλμάνοι, δηλαδή πριν τούτοι ασπαστούν
τον Μωαμεθανισμό -τα μέλη της οικογένειας Suli είναι όλα τους μουσουλμάνοι.
Πριν ακούσουμε το τραγούδι, να
διηγηθούμε την υπόθεσή του για να γίνει ευκολότερα κατανοητό -είπαμε πως
αποδόθηκε πολύ αφαιρετικά…
Τρεις αδερφοί, ξακουστοί μαστόροι και οι τρεις τους, πασχίζουν να θεμελιώσουν ένα γεφύρι. Πελεκούν όλη τη μέρα και το χτίζουν, όμως το βράδυ, αδύναμο εκείνο, σωριάζεται σε ερείπια. Απορημένοι, κατάκοποι, αναρωτιούνται τι φταίει, τι να κάνουν.
Ξάφνου, παρουσιάζεται
μπροστά τους ένας παράξενος γέρος (εκπροσωπεί την πείρα) και τους φανερώνει το
μυστικό. Πρέπει, λέει, όποιου γυναίκα απ’ τους τρεις φέρει αύριο πρωί το φαγητό
τους, να τη ρίξουν στο θεμέλιο κουρμπάνι. Μόνο έτσι θα σταθεί το γεφύρι τους∙ αλλά,
προσοχή, δεν πρέπει να το μαρτυρήσουν στις γυναίκες τους, η τύχη να αποφασίσει.
Το ορκίζονται και οι τρεις, δίνουν τη μπέσα τους, μα, αλίμονο, μόνο ο μικρός θα την κρατήσει -οι δύο θα εξομολογηθούν το φοβερό μυστικό στις γυναίκες τους. Την άλλη ημέρα, όταν τις καλεί η πεθερά τους να πάνε φαγητό στο γεφύρι, στους άντρες τους, οι μιλημένες προσποιούνται διάφορες δουλειές, κι έτσι ξεκινάει μόνη της, πάντα πρόθυμη, η γυναίκα τού μικρότερου. Μόνο που λέει στη μάνα της -πεθερά της- να προσέχει το μικρό της παιδί.
Όταν φτάνει στο γεφύρι, βλέπει τον καλό της να κλαίει. Ρωτάει, και, μαθαίνοντας τι έχει συμβεί, αποφασίζει να μπει στα θεμέλια να βρει το χαμένο του δαχτυλίδι -τη βέρα τους.
Οι μαστόροι τότε,
γρήγορα, αρπάζουν την ευκαιρία και αρχίζουν να την κτίζουν. Η γυναίκα,
συνειδητοποιώντας τη μοίρα της, παραγγέλλει, αφήνει ευχή και κατάρα (αμανάτι)
στο μεγάλο της κουνιάδο, να της αφήσουν έξω το ένα της μάτι για να βλέπει το
παιδί της, το χέρι της για να το χαϊδεύει, το δεξί της πόδι να του κουνά την
κούνια, το ένα της βυζί να το ταΐζει…
Ure e zeza ure
-Γιοφύρι μαυρογιόφυρο-
Τραγουδούν:
Azbije Suli (65), παρτής
Hajri Bejdo (72), κλώστης
Lumturi Suli (49), ισοκράτης
Arseda Suli (20), ισοκράτης
Παραγωγή: Αρχείο
Γεφυριών Ηπειρώτικων (ΑΓΗ)
Ηχογράφηση-Μαγνητοσκόπηση:
Σπύρος Μαντάς
(Πραγματοποιήθηκε στο
χωριό Perondi της
Κουτσόβα, στις 11.6.2013)
♫ ♪
O! U ndertua nje ure
me gure
Ω! Όλο φτιάχναν ένα γιοφύρι με πέτρα.
…me gure. Ure moj, e zeza ure!
…με πέτρα. Γιοφύρι μου, μαυρογιόφυρο!
O! Behu dite e shembu nate.
Ω! Τη μέρα το χτίζουνε, τους πέφτει τη νύχτα.
… nate. Ure moj, e zeza ure!
…τη νύχτα. Γιοφύρι μου, μαυρογιόφυρο!
«O! Ju jeni tre vellezer
« Ω! Είστε εσείς τρία τ’ αδέρφια,
…vellezer. Ure moj, e zeza ure!
Γιοφύρι μου, μαυρογιόφυρο!
O! lidhni besen njeri - tjetrit».
ώ, δώστε όρκο ο ένας στον άλλον».
…tjetrit Ure
moj, e zeza ure!
…
στον
άλλον. Γιοφύρι μου, μαυρογιόφυρο!
***
- O! Ngrehu
o nusemadhe co buke
ne ure.
- Ω! Σήκω νύφη μου μεγάλη να πας ψωμί στο γιοφύρι.
…ure. Ure moj, e zeza ure!
… γιοφύρι. Γιοφύρι μου, μαυρογιόφυρο!
- O! Dale nene dale se kam duart me brume.
- Ω! Στάσου μάνα, στάσου, έχω στα χέρια μου ζυμάρι.
… brume. Ure moj, e zeza ure!
… ζυμάρι. Γιοφύρι μου, μαυρογιόφυρο!
- O! Ngrehu moj nuse e mesme co buke ne ure.
- Ω! Σήκω νύφη, δεύτερη, να πας ψωμί στο γιοφύρι.
… ure. Ure moj, e zeza ure!
… γιοφύρι. Γιοφύρι μου, μαυρογιόφυρο!
- O! Nene i kam rrobat ne lume.
- Ω! Μάνα στάσου, έχω τα χέρια στο ποτάμι.
… lume. Ure moj, e zeza ure!
… ποτάμι. Γιοφύρι μου, μαυρογιόφυρο!
- O! Ngrehu moj nuse e vogel co buke ne ure.
- Ω! Σήκω νύφη μου, μικρή, να πας ψωμί στο γεφύρι.
… ure. Ure
moj, e
zeza ure!
… γεφύρι. Γιοφύρι μου, μαυρογιόφυρο!
- O! Nise
nene nise se
buken e coj
une.
- Ω! Ξεκίνα, μάνα, ξεκίνα το, να τους το πάω.
… une. Ure
moj, e
zeza ure!
… το πάω. Γιοφύρι μου, μαυρογιόφυρο!
- O! Nene
se me qan
cuni.
- Ω! Μάνα, μού κλαίει το παιδί μου.
… cuni. Ure
moj, e
zeza ure!
… παιδί μου. Γιοφύρι μου, μαυρογιόφυρο!
***
- O! Pune
e mbare o
ustallare.
- Ω! Καλή σας δουλειά, ω μάστορες.
… llare. Ure moj,
e zeza ure!
… μάστορες. Γιοφύρι μου, μαυρογιόφυρο!
- O! Mireserdhe o motra jone.
- Ω! Καλώς μας ήρθες, ω αδερφή.
… jone. Ure moj, e zeza ure!
… αδερφή. Γιοφύρι μου, μαυρογιόφυρο!
- O! C keni zot qe qan
me lot?
- Ω! Τι μου ’χεις
κύρη και τρέχει το δάκρυ;
…me lot. Ure moj, e zeza ure!
…
το
δάκρυ. Γιοφύρι μου, μαυρογιόφυρο!
- O! Me
ka rene unaza
ne grope.
- Ω! Το δαχτυλίδι μού ’χει πέσει στη γούρνα.
… grope. Ure
moj, e
zeza ure!
… στη γούρνα. Γιοφύρι μου, μαυρογιόφυρο!
- O! Unazen
hyj e nxjerr
une.
- Ω! Το δαχτυλίδι μπαίνω εγώ και το βγάζω.
… une. Ure
moj, e
zeza ure!
… το βγάζω. Γιοφύρι μου, μαυρογιόφυρο!
 |
|
Azbije Suli, παρτής Hajri Bejdo, κλώστης Arseda Suli &
Lumturi Suli,
ισοκράτες
|
[1] Zihni Sako, Eléments
Balkaniques communs
dans le
rite de
la Balade
de l’ Emmurement, “Studia Albanica” 3/1966, 2, 208.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου