Το γεφύρι του Κασάμπαση

ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΟΥ ΚΑΣΑΜΠΑΣΗ

Β

ρίσκεται λίγο έξω από την Τσερεβόντα, πρωτεύουσα του Σκραπάρι, πάνω σ’ ένα δύσκολο αλλά σημαντικό δρόμο που ένωνε το Μπεράτι με την Κορυτσά. Γεφυρώνει το αδιάβατο το χειμώνα ποτάμι της Τσερεβόντας που, λίγο παρακάτω, σχεδόν μέσα στην ομώνυμη πόλη, χύνεται στον Οσούμ. Πιο κοντινό χωριό στη δεξιά όχθη, το Μόλασι, στην αριστερή, η Βεσίστα.

   Το γεφύρι παρουσιάζεται μεγάλο τρίτοξο και με ιδιαιτερότητες που προβληματίζουν. Διαθέτει ένα μεγάλο τόξο πάνω απ’ τη λαμπάδα του ποταμού, δύο βοηθητικά  δεξιά κι αριστερά και δυο ανακουφιστικά στα ισάριθμα μεσόβαθρα. Το κύριο ανοίγει 12.20 μ., ενώ κλειδώνει οξυκόρυφα στα 6.80. Τα δύο βοηθητικά διαφοροποιούνται φαινομενικά στις μεταξύ τους διαστάσεις, αλλά αυτό οφείλεται σε προσχώσεις απ’ το διπλανό δρόμο -το αριστερό ανοίγει 1.90 μ. με ύψος 3.30, ενώ στο δεξιό άνοιγμα και ύψος παρουσιάζονται ίσα, 1.80. Όσο για τα ανακουφιστικά, εδώ έχουμε αντίστοιχα άνοιγμα και ύψος στο μεν αριστερό 0.80 με 2.80, ενώ στο δεξιό 0.75 με 2.90. Να πούμε πως σ’ όλα τα τόξα -κύριο, βοηθητικά και ανακουφιστικά- οι θολίτες τους, σε μία στρώση, καδράρονται από ένα πολύ λεπτό πέτρινο σειρήτι! Πάνω, ο διάδρομος διάβασης κορυφώνει το ανέβασμά του στα 7.70 μ., ακριβώς στα κλειδιά του μεγάλου τόξου -αν και με σημαντικές κλίσεις δεν διαθέτει ούγιες για να σκαλώνει το πόδι. Το μήκος του, συμπεριλαμβανομένου και του σανιδώματος προς την αριστερή όχθη, φτάνει τα 20.00 μ., ενώ το πλάτος 3.20. Σημάδια κατά διαστήματα σχεδόν σιγουρεύουν πως παλιά υπήρχαν προστατευτικές αρκάδες.

Ως προς τις αρκετές τώρα ιδιομορφίες του γεφυριού, να αναφέρουμε τουλάχιστον τρεις που δεν συνηθίζονται.

Η πρώτη: τα βοηθητικά εκατέρωθεν τόξα δεν διαγράφουν πλήρη ημικυκλική τροχιά, αλλά, σε σχήμα μακρόστενου ορθογωνίου, απλά επιστέφονται από ημικύκλια -είναι ακριβώς η φόρμα των ανακουφιστικών τόξων!

   Η δεύτερη: τα ανακουφιστικά παράθυρα, στο συγκεκριμένο και μόνο γεφύρι, όσο ψηλώνουν, τόσο αυξάνεται το άνοιγμά τους -η τελική εικόνα αισθητικά εντυπωσιάζει!

   Και η τρίτη, παράξενη σε πρώτη όψη: η αριστερή άκρη του γεφυριού, λίγο πριν πατήσει στην όχθη, κόβεται απότομα μεν αλλά με τρόπο επιμελημένο -το τελευταίο αποκλείει γκρέμισμα από κατεβασιά, απεναντίας η διάβαση ανέκαθεν ολοκληρωνόταν, όπως και σήμερα, με τη βοήθεια ξύλων. Ίσως λοιπόν το ηθελημένο κενό στόχευε σε μια γρήγορη αλλά προσωρινή διακοπή της κυκλοφορίας όταν οι καιροί δυσκόλευαν, επιβαλλόταν για λόγους ασφαλείας.[1]

Το γεφύρι χτίστηκε το έτος 1640 από τον ξακουστό σε όλη την Οθωμανική αυτοκρατορία αρχιτέκτονα, με σπουδές στην Πόλη, Κασέμη (1570-1650). Σπουδαίος τούτος τεχνίτης, με καταγωγή από το κοντινό χωριό Γκράμεση (Gremsh), διετέλεσε για διάστημα ακόμη και επικεφαλής στην Υψηλή Πύλη σε ανάλογη υπηρεσία του Σουλτάνου (Reis Mimar Kasemi). Ανάμεσα στα πολλά έργα του συγκαταλέγονται περίφημα τζαμιά και κιόσκια στην Κωνσταντινούπολη, ενώ στην πατρίδα του χάνια, γεφύρια, λουτρά και ο δρόμος από το Μπεράτι στην Κορυτσά. Η ονομασία τού συγκεκριμένου γεφυριού -του Κασάμπαση- παραπέμπει ακριβώς σ’ αυτόν και τον τίτλο του.

----------------------------------
Γεωγραφικά στοιχεία γεφυριού: Ν  40 ̊ 30΄56.32΄΄ Ε  20 ̊ 14΄34.63΄΄  Υψ. 327 μ.
Νο καταγραφής / αρχειοθέτησης: 642 / 5.7.2003
-----------------------------------------

Μαγνητοσκόπηση: Σπύρος Μαντάς / 10.6.2013

Παραγωγή: Αρχείο Γεφυριών Ηπειρώτικων

---

[1] Παρόμοια περίπτωση συναντάται και στη Μακεδονία, στο λεγόμενο γεφύρι του Αγγίτη. Βλέπε, Αθανάσιου Τιλκίδη, Το πέτρινο γεφύρι του σιδηροδρομικού Σταθμού της Αγγίστας στο ποτάμι του Αγγίτη,  «Περί Πετρογέφυρων Β΄- Γεφυριών Ιστορίες», ΚΕΜΕΠΕΓ, Αθήνα 2005 σελ. 369-377.